O
5 de outubro de 1958 nacía en Santa Mariña de Esteiro, unha das
tres grandes parroquias do concello de Muros, un neno que co tempo se
había converter en figura do fútbol galego. José
Luis Vara Olveira veu ao mundo nunha vila mariñeira,
Esteiro, "un pueblo que no viene en el mapa, pero jugando al
fútbol, ¡rediez como destaca!", como rezaba unha pancarta nun
partido do Esteiro FC en 1971 na final da Copa da Ría de Muros.
Desde logo que Esteiro, unha parroquia cunha poboación que roldaba
os 2000 habitantes, viña no mapa, pero tamén é ben certo que o
gusto polo fútbol foi moi forte nesta vila desde a terceira década
do século pasado. Ben o testemuña Manuel Torres no seu libro De
Esteiro Fútbol Club a S.C.R.D. Esteirana,
publicado en 2006. Nel pódese ler os inicios do fútbol na ría
muradá, e a primeira gran competición futbolística, a Copa da Ría
de Muros, que a bo seguro foi onde o pequeno José Luis puido
presenciar os primeiros partidos "serios" na súa vila, no
campo-praia do Artón. "A
la edad de mi hijo [6 anos] corría yo por la playa, allá en mi
pueblo de Esteiro, en donde jugué unas inolvidables partidas con
pelota, primero, y con balón más tarde", lembraba el anos
despois (La Voz de Galicia,
22-11-1986). Os éxitos do
Esteiro FC, a súa inscrición na Liga da Costa como SD Esteirana
-por haber xa un Esteiro en Ferrol-, o arranxo do Artón para poder
competir oficialmente, foron algúns dos acontecementos futbolísticos
que o adolescente José Luis podía ver na súa vila de nacemento. Ata
que chegou o día.
SD
Esteirana
 |
| SD Esteirana 1973-74 [Foto: Torres, 2006] |
José
Luis, que ese foi o seu nome de guerra futbolístico, debutou
coa camiseta da Esteirana no Campo
do Balsiño de Baio, onde
lograban remontar un tanteo adverso para gañar na
liga de xuvenís. E facíao
grazas á falsificación da súa ficha, pois aínda non tiña a idade
regulamentaria para xogar, segundo nos conta Torres: "por obra e
graza do noso audaz presidente [Pedro Caamaño], que fixo do ano 1958
se transformase en 1957 para convertelo en 'xuvenil'". Este
ano, ademais de xogar cos xuvenís tamén o faría cos sénior da
Liga da Costa. A
Esteirana
fixo unha boa campaña e
rematou 3º na liga, lonxe do
intratable Noia (equipo
invicto na Liga e na Copa) e pelexando pola segunda praza co
Negreira. Pero onde destacou
o equipo foi na Copa da
Costa, onde os homes
de Pián chegaron
á final logo de eliminar a Corcubión, Porteño (nos penaltis) e
Cee. Os rivais na final non podían ser outros que os veciños do
Noia SD. As crónicas xornalísticas desta final deixan bastante que
desexar, con escasos datos e mesmo contraditorios. O encontro de ida
disputouse no San Alberto noiés o domingo 14 de xullo, e os locais
venceron por 3-2. Tan
só El Correo Gallego
ofrece as aliñacións e os goleadores, e sinala que no equipo da
Esteirana xogou José Luis... dúas veces, porque figura
de titular e tamén de
suplente entrando no lugar de Manolito [Fuentes]. O Noia chegou ao
descanso con dous goles de vantaxe, obra de Alfonso, pero na
reanudación dous contrataques esteiráns acaban con dous goles de
José Luis para empatar un encontro que desnivelaría o Noia con gol
de Segundo. O partido de volta xogouse o xoves 18 de xullo, nun Campo
do Artón a rebentar, pero con máis
escaseza
de información. El Correo Gallego só
trae a aliñación do Noia e os seus goleadores, mentres que El
Ideal Gallego só cita os
autores dos goles dos dous equipos e os destacados. A aliñación
titular da Esteirana temos que tirala da foto publicada por Torres na
páxina 140 do seu libro, e nela non figura José Luis, nin tampouco
é citado por ningunha das crónicas, polo que é posible que non
xogase. O Noia impúxose polo mesmo resultado que na ida e levou a
súa primeira Copa da Costa.
 |
| Nesta foto aérea de Esteiro pódese apreciar o Campo do Artón |
A
información dos xornais coas
ligas máis modestas era neste tempo escasa, as crónicas eran moi
breves e facíanse en función do resultado (e ás veces o resultado
que ofrecían non era correcto, e
polo tanto a crónica tampouco)
e raramente se citaba ningún xogador. Por iso descoñecemos a
participación real de José Luis na súa temporada de debut, con
"ficha falsa", como na seguinte, na 1974-75,
cando xa realmente era xuvenil. Supoñemos que xa se debeu
incrementar a súa presenza no once esteirán, toda vez que eran
varios rapaces novos que figuraban no seu plantel. Esta temporada
ligueira foi moi semellante á anterior, cun Noia dominando, un
Negreira intentando facerlle sombra e a Esteirana como terceira na
clasificación nunha Liga da Costa que pasara de 11 a 14 equipos coa
volta de
Fisterra, Ponteceso e Laxe. Pero novamente vai ser o torneo copeiro
no que vai sobresaír a Esteirana, pois tras eliminar a Laxe, Xallas
e Ponteceso, presentábase outra vez na final. E
o rival vai ser a SCD Malpica, que deixara fóra a Fisterra, Noia e
Cee, e que tamén quería
levantar a súa primeira Copa. O 13 de xullo xogouse o encontro de
ida na Pedra Queimada malpicá, e a final parecía sentenciada co
0-3, con dous goles de Mariño e outro de José Luis. O venres 18 de
xullo disputouse o encontro de volta no Artón, e o Malpica axiña
puxo emoción con dous goles nos primeiros minutos, pero antes do
descanso Casal II recurtou distancias, e na reanudación José Luis
empataría o partido e botaría por terra as esperanzas visitantes,
que se viñeron abaixo e encaixarían tres goles máis (obra de
Ricolo, Cordero e José Luis) para o 5-2 final. Gañaba a Esteirana a
súa primeira Copa
da Costa e tamén
o facía un rapaz de 16 anos, José Luis Vara, que fora a figura do
encontro e máximo goleador dunha final da Copa que tivera entre os
seus espectadores a Amancio Amaro -autor
do
saque de honra- e a Sertucha, de quen diría anos máis tarde José
Luis que fora o seu descubridor.
 |
| Coa SD Esteirana gañou José Luis a Copa da Costa 74-75. Aí o temos na foto da final fronte ao Malpica no Campo do Artón, onde Amancio -na foto, anicado co neno- fixo o saque de honra |
E é
que o espigado esteirán estaba estudando desde
os once anos no Seminario
Menor
de Compostela, onde o
internaran seus pais para darlle ao seu fillo -único- un futuro
mellor lonxe dos traballos do mar. Alí,
"al
chaval de Esteiro se le daba bien pegarle patadas al balón en los
recreos. <<O peor de todo -dice- é que tiñamos que pedir
permiso para ir xogar fóra>>. Resulta
que ya le habían echado el ojo" (La Voz de Galicia,
26-1-1987). Neses
partidos que xogaban os mozos
seminaristas foi
onde Sertucha,
ex-xogador do Deportivo, se fixou nel e o recomendou para as
categorías inferiores do club.
O Seminario, canteira de tantos futbolistas galegos, era
visita obrigada para os descubridores de talentos. Conta Torres no
seu libro que o día da final tamén viñera ver a José Luis o
madridista Santiesteban, que veraneaba en Sanxenxo, pero o rapaz xa
estaba nas mans do Deportivo, e asina a súa ficha nas oficinas da
Praza de Pontevedra. El mesmo
lembra que saíu futbolista "porque lo llevaba dentro desde niño
y porque tuve toda la ayuda del Deportivo, porque me trajo para La
Coruña cuando tenía 15 años, por recomendación de Sertucha que me
vió jugar varias veces en Santiago. Entonces el club me pagó los
gastos en una pensión. Yo pude terminar en el instituto coruñés el
bachillerato superior" (La Voz de Galicia,
22-11-1986).
Deportivo
xuvenil e o Fabril
Apenas
sen descanso da final da Copa da Costa, xa
se incorporaba José Luis á
disciplina do Deportivo xuvenil, que na
temporada 1975-76
competía na 1ª Categoría
da cidade da Coruña. Da man do seu mentor Sertucha como adestrador,
o esteirán fartouse de marcar goles, algo que non pasou
desapercibido para o xornalista Del Valle, que sinalaba en La
Voz de Galicia (25-9-1975):
"José Luis, el espigado interior del equipo juvenil del
Deportivo, está demostrando ser un <<hombre gol>>. Esta
cualidad rematadora ya la vino exhibiendo la temporada pasada en el
Esteirana". Seguía
marcando goles, a pesar de que pasara de xogar de extremo no equipo
da súa vila a facelo de interior no cadro deportivista, pero as súas
chegadas á área eran xa famosas na Coruña. O equipo gañou a liga
sen dificultade e xogou a promoción cos campións dos outros grupos
galegos. Quixo a sorte que a primeira eliminatoria fose co campión
da Liga da Costa xuvenil, o UC Cee, e os ceenses deron a sorpresa ao
vencer no Campo das Raíces (2-1), pero na volta en Elviña non houbo
discusión e venceu o Deportivo por 6-0, con dous goles de José
Luis. Tras deixar fóra
ao Comercial de Lugo na seguinte rolda,
quedaron sorprendentemente eliminados nas semifinais co
Atlético Pontevedrés, o que lles impediu disputar o Campionato de
España. José Luis, que
acabou a temporada con 23
goles co cadro coruñés, xa
comezara
a ir convocado coa Selección Galega xuvenil contra
finais de 1975, e en 1976
participa no Campionato Interrexional, nun equipo no que destacaba o
xa dianteiro do Fabril, e mesmo do Deportivo nalgún encontro, o
fisterrán Traba.
 |
| La Hoja del Lunes, 1-11-1976 |
A
temporada 1976-77
comezaba co nacemento das ligas nacionais de xuvenís e o Deportivo
vai estar encadrado no Grupo I. Boa temporada de José Luis, nun
equipo que loitou por estar arriba, pero que no tramo final non puido
engancharse ao podio e rematou no 4º posto. A
esixente prensa coruñesa botoulle a culpa ao esteirán do baixón do
equipo: "José Luis atraviesa un alarmante <<bache>>
cuando tanto venía prometiendo. Consideramos que es peligroso
creerse figura antes de tiempo y, para muchos, es lo que le viene
sucediendo al de Esteiro" (Del Valle, La
Voz de Galicia,
11-1-1977). Un mes despois ten a oportunidade de defenderse no mesmo
xornal na primeira entrevista que lle atopamos, feita por Del Valle,
na que afirma:
"que nadie crea que rindo menos porque me crea un consagrado. Yo
sé que necesito superarme en todos los partidos" e catalógase
como "un jugador al que le gusta arrancar desde el centro y
tirar a puerta cuando veo el hueco" (La
Voz de Galicia,
12-2-1977). Co lanzamento á porta como grande argumento, sumaba na
altura 12 goles, pero o equipo baixou o nivel, algo que el achacaba
tamén a que tiveran que deixar de xogar en Riazor para facelo en
Elviña. As cualidades do esteirán non pasaron desapercibidas e o 8
de maio de 1977 debuta co Fabril, que na altura estaba disputando a
Rexional Preferente. Foi en Cangas do Morrazo, no partido contra o
Alondras: saíu no once inicial e
no minuto 59 marcou o gol que supoñía o 0-1; seis minutos máis
tarde é reemprazado polo carballés Lerio e o Alondras remonta o
encontro (2-1). José Luis tamén xogaría a seguinte xornada contra
o Porriño (76 minutos) e o 22 de maio, tras vencer en Riazor ao
Estradense por 3-0 (con gol de José Luis), proclamábase o Fabril
campión. Ao cadro adestrado por José López aínda lle quedaban
dous partidos que xogou enteiros o xuvenil esteirán, ante Sp.
Guardés e Viveiro, para chegar aos 400 minutos co equipo fabrilista.
 |
| La Voz de Galicia, 12-2-1977 |
Na
temporada 1977-78
xa estaba integrado na disciplina do Fabril, que competía no
Grupo I da 3ª División,
unha categoría que era similar á 2ªB de hoxe, pois o
grupo estaba formado por
equipos de Galicia, Asturias, Cantabria e Castela-León (daquela
existía a 2ªB, pero con só
dous grupos: Norte e Sur). O debut de José Luis nesta categoría foi
o 4 de setembro en Venta de Baños (1-2). Converteuse
nun
fixo nas aliñacións de José López, pois foi titular en 27
partidos dos 38 da temporada, nos que conseguiu marcar 5 goles. Boa
campaña
do filial deportivista, que rematou na 6ª posición. Esa temporada o
Fabril tamén disputou
a Copa do Rei, e José Luis xogou os catro partidos desta
competición: na primeira rolda contra o Cacereño, da 3ª División,
ao que lle gañaron en Riazor pola mínima cun gol de José Luis, e
na volta empate despois da prórroga que lle daba o pase á seguinte
eliminatoria, na que lle tocou o Hércules. O equipo alacantino, que
militaba na 1ª División, pasou gañando con solvencia os dous
partidos.
A
temporada 1978-79
foi agre e doce para o esteirán, pois por unha parte tivo que
cumprir co servizo militar obrigatorio, en Cartaxena
e en Ferrol,
o que motivou que non
puidese disputar
moitos partidos. De feito, co Fabril só participou en 8 partidos de
liga e 1 de Copa do Rei, nun equipo fabrilista que con Luis Rodríguez
Vaz de míster conseguiu salvarse logo de moito esforzo ao quedar
17º. Pero a parte alegre foi que José Luis puido debutar por fin co
Deportivo, na 2ª División. Foi o 11 de marzo, en Castalia,
disputando os últimos 23 minutos do Castellón-Deportivo (2-0). O
adestrador era nada menos que Luis Suárez, que na xª 11 sustituíra
a Enrique Mateos, e deulle a oportunidade de xogar nesa e nas dúas
seguintes xornadas, ante Almería e Castilla, tamén saíndo do
banco. Nun equipo no que estaban outros xogadores costeiros como
Piña, Traba ou Lerio, ía destacar un porteiro que Suárez fai
debutar na xª28, o betanceiro Paco Buyo. O Deportivo conseguiu
salvarse do descenso por un só punto, acabando no posto 15º.
RC
Deportivo
A nova década iníciaa xa integrado
na disciplina do Deportivo, na 2ª División da temporada 1979-80,
na que disputou 28 partidos de liga, 16 deles como titular. Non deu
marcado ningún gol na liga, aínda que si marcou 1 nos catro
partidos que xogou da Copa do Rei, ante Atlético Ribeira e Rácing
de Ferrol. Esta foi unha campaña nefasta para o Deportivo e para o
fútbol galego, pois tanto el coma o Celta descenderon á 2ª B. O
conxunto deportivista comezara adestrado por García Verdugo (xª
1-30), para facerse cargo do equipo despois o andaluz Joseíto, pero
nin a solvencia de Buyo na portería, nin os goles da parella
atacante Castro (15 goles) e Traba (14) evitaron a debacle. Cando as
cousas van mal os xogadores pagan as consecuencias, e así a José
Luis acusábano de ser pouco amigo de adestrar: "yo me entrego
de lleno, pues del fútbol estoy haciendo mi vida y sé que sin
esfuerzo nada se consigue. Puede ser que mi cuerpo induzca a pensar
que no corro, pero lo hago siempre con interés", defendíase
el, para engadir sobre a afección: "al comienzo había
diversidad de opiniones, ahora la afición me anima y me trata
fenomenalmente" (La Voz de Galicia, 14-03-1980).
 |
| La Voz de Galicia, 22-8-1980 |
Tivo que xogar logo a temporada
1980-81 na Segunda B, no Grupo I. Na pretemporada, á que
chegaba despois de casar, tiña unha idea fixa: "Quiero jugar.
Me refiero de forma seguida e ininterrumpida", porque tiña unha
espiña cravada da temporada anterior: "comencé haciéndolo
bien. Pero me quitaron, y si no te alinean poco puedes demostrar.
Hubo un tiempo en que perdí la confianza. Pero eso ya pasó y tengo
la moral a tope" (La Voz de Galicia, 23-08-1980). Baixo
as ordes de Martínez Palomar, José Luis participou en 29 partidos,
20 deles como titular, e chegou a marcar 8 goles (1 de penalti). A
superioridade dos dous grandes equipos galegos foi manifesta e os
dous ascenderon, cos coruñeses de subcampións. Na Copa do Rei, o
sorteo quixo que na primeira rolda lle tocase o Celta, que eliminou
aos deportivistas, con José Luis de titular nos dous encontros,
aínda que non completos porque no segundo deles foi expulsado.
 |
| La Voz de Galicia, 5-3-1982 |
De volta na 1981-82 á
categoría de prata, xa era un fixo no once e figura daquel
Deportivo, polo que lle empezaban a chegar ofertas: "no me hago
muchas ilusiones. Lo mío es trabajar y progresar en el Deportivo",
aínda que "una de mis mayores ilusiones es jugar en Primera
División. Creo que no iba a desmerecer" (La Voz de Galicia,
5-3-1982). Esta campaña foi titular en 35 partidos e marcou 11 goles
(4 de penalti), e foi expulsado en dúas ocasións (unha delas contra
o Celta). Tamén xogou 8 dos 10 partidos da Copa do Rei que disputou
o equipo (ante Lugo, Arousa, Tenerife, Elx e Sporting), marcando 3
goles. Foi unha tranquila temporada, sen problemas clasificatorios,
acabando na 12ª posición. Con todo, Martínez Palomar fora
substituído logo da xª 11 por Luis Rodríguez Vaz, que seguiu
sacando xente da canteira como Agulló ou Vicente.
A
temporada 1982-83
quedaría sempre marcada na memoria de José Luis e do deportivismo.
Con Arsenio Iglesias no banco, o Deportivo contaba cun equipo moi
novo -o máis veterano era o oleiro Piña, con 29 anos-. O de Esteiro
fai unha temporada impresionante, converténdose sen discusión no
líder do equipo. Xoga en 32
partidos de liga, un deles saíndo desde o banco, e marca 16 goles
(dous de penalti). Esta
cifra outórgalle o Trofeo
Pichichi da 2ª División, por diante de Mejías (Cádiz) e Nery
(Elxe), cun gol menos, nunha lista na que estaban Mágico
González (Cádiz) e Macho Figueroa (Murcia), con 14, Butragueño
(Castilla), con 13, ou Paco Clos (Barça B), con 12. Durante
moitos anos foi recordado como o único centrocampista gañador deste
trofeo. Xogou tamén 8 partidos da Copa do Rei nas cinco
eliminatorias que disputou o Deportivo (Lugo,
Gran Peña, Palencia, Alcoyano e Athletic),
nos que marcou seis goles. Lesionado, non puido xogar nos oitavos
contra o Athletic en Riazor (0-0), pero en San Mamés din as crónicas
que fora un dos mellores do partido ante uns leóns que acababan de
gañar a liga, con xogadores como Zubizarreta, Goikoetxea, Urkiaga,
Sarabia, Julio Salinas... A
gran temporada do esteirán tamén se reflectiu no equipo, que por
fin volvía loitar polo ascenso á 1ª División, e agora parecía
que o tiña na man. Escapoulle unha oportunidade na penúltima
xornada empatando en Linares (0-0), pero abondaba empatar na última
en Riazor ante o Rayo Vallecano para lograr o obxectivo. Nunha das
tardes máis negras do deportivismo, o conxunto coruñés perdía por
1-2 e esfumábase o ansiado ascenso.
A
decepción da temporada anterior parecía que lle seguía afectando
ao equipo na 1983-84,
na que se mostraba máis irregular. Seguía Arsenio no banco, pero
José Luis lesionouse a comezos da liga, e botou moito tempo fóra,
con recaída incluída. Só xogou 25 partidos de liga e marcou 2
goles (1 de penalti). A súa menor contribución a bo seguro que lle
afectou a un equipo que rematou 9º, aínda que a 4 puntos do
ascenso, nunha liga dominada polos filiais Castilla e Athletic B,
polo que ascenderon o 3º, 4º e 5º. Onde si realizou boa campaña o
Deportivo foi na Copa do Rei, onde chegou aos cuartos de final, onde
caeron co Real Madrid, a
pesar de que os madridistas perderan en Riazor (2-1), pero no
Bernabeu gañaron os brancos
(3-0). José Luis xogou os dous partidos contra o Madrid, para un
total de cinco na Copa (un co Ourense e dous co Castellón), sen
marcar ningún gol.
 |
| José Luis, o capitán do Deportivo |
Xa
completamente recuperado, José Luis volve facer unha boa temporada
na 1984-85,
pero non así o equipo. O esteirán xogou 30 partidos de liga como
titular, e marcou 13 goles (sete de penalti), mentres o equipo
loitaba por eludir o descenso. O equipo de Arsenio acabou nunha 13ª
posición que sabía a pouco na Coruña. Na Copa do Rei volveu
toparse cun grande no seu camiño: tras eliminar a Gran Peña,
Pontevedra e Linares, nos oitavos de final tocoulle o Atlético de
Madrid, que non puido gañar en Riazor (1-1), pero si o fixo no
Manzanares (5-2), onde José Luis marcou un
gol, o segundo del nesta competición.
 |
| Caricatura de Siro La Voz de Galicia, 24-10-1986 |
Cambio
de rumbo no Deportivo na 1985-86
coa fichaxe de Txutxi Aranguren para o banco. José Luis segue
liderando o equipo, "sueña
con pasearse de blanquiazul por la primera división, <<y ya el
próximo año>>", contáballe a Jesús Naya nunha
entrevista, na que o xornalista afirmaba que "está triunfando,
y podría haber triunfado aún más si se hubiesen materializado las
ofertas que por él se hicieron procedentes de equipos de
campanillas" (La Voz
de Galicia, 24-10-1986).
Xogou
33 partidos de liga, todos de titular, e marcou
6 goles (2 de penalti). O equipo estivo pelexando o ascenso ata o
final, pero rematou a só un
punto de logralo, na 6ª posición, sendo decisiva a derrota en
Oviedo (1-0) na penúltima xornada. Na Copa do Rei, José Luis xogou
os seis partidos e marcou 2 goles nas tres eliminatorias que
disputaron os deportivistas (Rácing de Ferrol, Lugo e Lleida).
 |
| La Voz de Galicia, 26-1-1987 |
A
temporada 1986-87 foi
moi especial para José Luis, a pesar de que só xogou 28 partidos
dos 44 que disputou o Deportivo nunha liga tamén especial. Un
invento federativo organizou a liga en dúas fases: unha primeira que
era unha liga regular de 34 xornadas, e segundo a clasificación
final desta, unha segunda,
cos 6 últimos formando
un grupo para evitar o descenso, e os 12 primeiros loitaban polo
ascenso divididos en dous grupos: nun estaban o 1º, 3º, 5º, 7º,
9º e 11º da liga regular, e no outro os clasificados nos postos
pares. Partían todos os equipos nesta segunda fase cos puntos
conseguidos na primeira, e os tres que sumasen máis
ao final ascendían. O
Deportivo, que fichara de adestador a Eusebio Ríos, fixo unha
excelente liga regular, acabando 2º, a tres puntos do Valencia, e
dous de vantaxe sobre o Logroñés e tres sobre o Celta. Pero o club
coruñés baixou na segunda fase e acabou no 5º posto, a seis puntos
do Valencia e a tres de Logroñés e Celta, que foron os que
ascenderon. José Luis intervira como dixemos en 28 partidos, en
todos titular menos no último, xa intrascendente, da última xornada
en Riazor ante o Castellón (0-2), no que saíu desde o banco. Ese
partido foi o último de José Luis coa camiseta do Deportivo e o 21
de xuño de 1987 acabábase a lenda deportivista do rapaz de Esteiro,
curiosamente ante o mesmo rival co que debutara. Esta temporada
marcara 8 goles (4 de penalti), sendo o último na penúltima
xornada, en Malaga o 14 de xuño. O xogador de máis clase do
Deportivo da década dos oitenta abandonaba o club, case pola porta
de atrás. "Había espectadores que me chillaban y otros que
estaban a favor. En los momentos difíciles del equipo, el aficionado
quería que yo lo resolviese todo. Era un jugador más y no me salía
lo que quería hacer porque no sale siempre", aínda que lle
bota a culpa do fracaso do equipo e da súa saída á directiva:
"perdieron los papeles", "José Luis califica su
última etapa en el Deportivo de <<desastre auténtico>>"
(La Voz de Galicia,
25-7-1988).
Primeira
División e o Betis
 |
| Caricatura no ABC de Sevilla, 7-3-1988 |
Por fin puido José Luis xogar en
Primeira División, e non foi co Deportivo, senón co Real Betis
Balompié da temporada 1987-88. O seu debut non puido ser
mellor, porque no primeiro partido de liga, o 30 de agosto de 1987,
enfrontábanse ao eterno rival, o Sevilla CF. No Sánchez Pizjuán o
rapaz de Esteiro dixo aquí estou eu e marcou o primeiro gol do
partido; vitoria bética como carta de presentación (1-2). Pero os
comezos foron duros: "No me aclimataba bien y hacía mucho
calor. Además, soy un poco tímido y eso contrasta con el carácter
andaluz", dicía unha vez rematada a temporada (La Voz de
Galicia, 25-7-1988). Pero pouco a pouco foi adquirindo
importancia no equipo para acabar xogando 30 partidos de liga -26
como titular- e marcar 7 goles (2 de penalti), o que o converteron no
seu máximo goleador a pesar de ter dianteiros como o Pato Yáñez ou
Poli Rincón. Tamén xogou de titular os catro partidos da Copa do
Rei (Eldense e Sabadell). Con todo, non foi un bo ano para o Betis,
pois estivo sempre pelexando por non descender, primeiro con John
Mortimore no banco (xª 1-21) e logo cun home da casa, Pedro
Buenaventura.
A segunda temporada en Primeira, a
1988-89, foi un desastre. O Betis reforzárase con homes de
gran calidade como o porteiro Pumpido, Manolo Hierro, Calderé ou
López Ufarte. E José Luis empeza xogando da man do novo adestrador,
Eusebio Ríos, co que xa coincidira na Coruña, pero na xª 7 cae
lesionado ante o Barcelona e practicamente se lle acaba a temporada.
Volveu nas últimas xornadas, pero xa testimonialmente, porque o
equipo estaba sufrindo para non descender e non daba entrado nas
aliñacións. O Betis queda 17º e ten que xogar a promoción de
descenso fronte ao 4º da Segunda, o Tenerife; os tinerfeños
conseguen un contundente 4-0 na ida, e o 1-0 do Betis da volta non
chega e o equipo descende. José Luis non xogou un minuto nestes
encontros, e só participara en 12 en toda a liga (un como suplente),
sen marcar ningún gol. Eusebio Ríos fora despedido tras a xª 13, e
tras dúas xornadas con Buenaventura, fichan a Cayetano Ré, que
tampouco acaba a temporada, e volve Buenaventura para as seis últimas
xornadas e mais a promoción.
 |
| José Luis no Betis |
Acababa a aventura de José Luis na
Primeira División e volvía á 2ª na 1989-90, co claro
obxectivo de ascender. O esteirán non era tan titular como adoitaba,
pois xogou 27 partidos de liga, seis deles como suplente. Por segunda
temporada consecutiva non marcaba ningún gol, nin tan sequera nos
catro partidos que xogou da Copa do Rei (Mallorca, Castellón -2- e
Cádiz). Enfrontouse por vez primeira ao Deportivo: o 10 de setembro
no Villamarín xogou os últimos 12 minutos, e o 28 de xaneiro
disputou todo o encontro en Riazor: "Al principio salí algo
nervioso, porque no me veía yo jugando contra el Deportivo, mi
ex-equipo, después de tantos años aquí. El público estuvo
fenomenal, apoyando a su equipo. Conmigo también se portó bien, y
se demostró que la mayoría de la gente de La Coruña es favorable a
mí" (La Voz de Galicia, 29-1-1990). A pesar do troco de
adestrador -Julio Cardeñosa substituíu a Juan Corbacho na xª 33-,
o Betis conseguiu o ascenso á 1ª División tras quedar 2º na
clasificación, coa grande actuación de Pumpido na portería e os
goles de Pepe Mel (22). Pero o camiño de José Luis esta temporada
non foi de rosas, e tivo un grave enfrontamento co público, que fixo
que o seu adestrador Corbacho anunciase que "no jugará más en
el estadio Benito Villamarín tras las declaraciones del pasado
domingo contra la afición bética. José Luis Vara manifestó el
domingo que el público del Betis <<no es la mejor afición del
mundo, como se está diciendo>>, y añadió que a él le
<<sudaba>> el público del Betis", algo que aceptou
o esteirán: "en Galicia usamos la expresión <<a min
súdama>>, que quiere decir que si yo salgo a un terreno y sé
desde un principio que el público, al fallar una pelota, va a
comenzar a chillarme y va a influír en lo que tengo que hacer, tengo
que decirle al míster que no me ponga y eso es lo que quise decir"
(La Voz de Galicia, 29-3-1990). Despois deste incidente só
xogaría tres partidos máis como visitante, e evidentemente ía
abandonar o equipo ao remate da temporada.
Últimos
equipos: Orihuela, Granada... e Xove Lago
Continuou na temporada 1990-91
na Segunda División, e facíao nun conxunto que acababa de ascender
a esta categoría, o Orihuela Deportiva.
José Luis mantivo uns números similares aos da última campaña no
Betis, e xogou 29 partidos de liga, nos que marcou 1 gol, e outros 5
da Copa do Rei (Andorra -2-, San Roque e Español -2-). Excelente foi
a actuación do equipo, que rematou na 5º posición, a só tres
puntos de xogar a promoción de ascenso á 1ª, e iso que despois da
xornada 7 a directiva cesara a Nando Yosu para poñer no sitio a
Tomeu Llompart. Pero as contas da feira non cadraron coas do mercado
e o equipo é descendido á 2ª B por impagos, o que se convertería
na súa morte anunciada (desapareceu logo da temporada 1991-92).
 |
| José Luis coa camisola do Granada CF 93-94 |
José Luis abandonou o conxunto
alacantino e fichou nun histórico, o Granada
CF, que na temporada 1991-92 militaba no Grupo IV
da 2ª B. Xogou 26 partidos de liga, nos que marcou dous goles de
penalti, e outros dous da Copa do Rei ante o Jaén, marcando un gol.
No equipo granadino coincidiu outra vez con Juan Corbacho, aínda que
este foi despedido tras a xª 24, e faise cargo do equipo José Juan
Parejo para rematar a competición na 9ª posición. No equipo
estaban o porteiro Notario e o central Antonio Álvarez, de quen
diría o de Esteiro que fora o xogador máis profesional co que
coincidira.
No Granada estaba cómodo, e iso
notouse na súa segunda temporada alí, a 1992-93. Xogou 32
partidos da liga, nos que marcou 4 goles, e coa clasificación do seu
equipo para disputar a promoción de ascenso á 2ª División
disputou 6 partidos máis, aos que lles hai que sumar 5 da Copa do
Rei (Macael -2-, Estepona e Cartagena -2-). Con outro vello coñecido
no banco, Nando Yosu, o equipo granadino rematou na 3ª posición do
Grupo IV, e disputou a promoción no Grupo D, no que estaban Murcia,
Getafe e Barakaldo, no que non tivo moita fortuna e quedou último.
Coa pretensión de repetir o ano
anterior iniciou o Granada a temporada 1993-94; para iso o
club seguía confiando en Nando Yosu e fichara un dianteiro da
categoría de Pepe Mel. O esteirán seguía mandando no centro do
campo, disputando 29 partidos de liga, nos que chegou a marcar 7
goles (2 de penalti), e outros catro da Copa do Rei (Jaén e
Almería). O Grupo IV estivo moi igualado, e un mal final de
temporada (1 punto nas tres últimas xornadas) levaron ao Granada ao
6º posto, fóra da promoción de ascenso. José Luis despedíase así
do fútbol profesional, xogando o seu último partido o 24 de abril
de 1994 contra o At. Malagueño (2-2); antes, o 13 de marzo, marcara
en Las Palmas o seu último gol (2-3).
Cando parecía unha retirada
confirmada, coa súa volta para establecerse na Coruña, salta a
noticia da súa fichaxe pola UD Xove Lago,
club da Mariña luguesa que na campaña 1994-95 militaba no
Grupo I da 3ª División. Tras disputar como titular os seis
primeiros partidos de liga, decide non continuar no equipo polo
cansazo de ter que desprazarse desde a cidade herculina ata Xove para
adestrar toda a semana. O 9 de outubro de 1994, con 36 anos, xogara o
seu último partido, na Lomba ante o Arousa, cun marcador que non lle
fai xustiza (7-0). O seu último gol, e único desta temporada, fora
nas Somozas, o 25 de setembro.
Adestrador
 |
| La Voz de Galicia, 2-11-95 |
Xa a finais de 1986 afirmaba José
Luis: "estoy seguro de jugar seis temporadas más. Después
seguiré en el fútbol, porque esto forma parte de mi vida" (La
Voz de Galicia, 22-11-1986). Tiña claro o futuro o de Esteiro, e
tras seguir xogando sete temporadas e pico, ía seguir ligado ao
fútbol, xogando nos veteranos (no Piadela, xunto a ex-deportivistas
como Traba ou Silvi), pero tamén desde o outro lado, desde do banco.
A Escola Municipal da Coruña foi o inicio dunha carreira de
adestrador que comezaba no fútbol base. Pero no verán de 1995
chégalle unha oferta dun equipo sénior e non o dubida. A SDC
Ordes, que acaba de descender da 3ª División, reclama os
seus servizos para a nova temporada 1996-97 na Preferente e alá vai o de
Esteiro. Non debuta mal, pois o equipo remata na 5ª posición, a un
só punto do 3º, pero moi lonxe do ascenso: a 18 do Vista Alegre e
10 de Lemos. Continúa no equipo na campaña 1996-97, pero as
prestacións baixan e o Ordes queda no 12º posto, máis cerca do
descenso que do ascenso, aínda que sen pasar apuros.
 |
| La Voz de Galicia, 11-10-97 |
Abandona o equipo e non atopa un
novo para a temporada 1997-98, ata que unha chamada de Malpica xa
iniciada a liga o leva de novo aos bancos. A SCD
Malpica acababa de ascender á 1ª Rexional, pero formara
un equipo con miras á Preferente e tras a xª 7 as cousas non ían
ben (14º), polo que a directiva cesa ao adestrador e ficha a José
Luis. Con el equipo vai cara a arriba e chega á última xornada co
ascenso na man, tan só lle tiña que gañar ao Boiro, rival directo,
na Pedra Queimada para logralo. Pero vencen os do Barbanza e a SCD
Malpica non consegue o ansiado ascenso, quedando na 4ª posición, a
tres puntos do Val e do Boiro. Pero el continuaría no equipo
malpicán na 1998-99, na que seguiu a súa boa xeira e logran
proclamarse campións -empatados a puntos co Bergantiños, pero con
mellor golaveraxe-, grazas aos 105 goles marcados.
Non continuou José Luis en Malpica,
pero non lle faltaron ofertas. A que aceptou para a temporada
1999-2000 foi a do Atlético Arteixo,
equipo que acababa de descender da 3ª División, e que se postulaba
como favorito nesta Preferente. Fixéronse fichaxes importantes -algunhas non puideron rematar a liga por problemas económicos-, e o equipo
acabou no 6º posto, moi lonxe do ascenso (Malpica a 22 puntos e Sp.
Pontenova a 13). Ese ano o At. Arteixo chegou á final da Copa da Coruña,
pero perdeu en Riazor co Laracha CF (2-1), poñendo fin o de Esteiro á
súa experiencia na Ponte dos Brozos.
 |
| Co Bergan no Platas Reinoso de Baio na Copa da Costa 2001 [Foto: JM Ferreiro] |
Nova etapa en Carballo que se inicia
na 2000-01 co Bergantiños FC,
tamén na Preferente. Moita ilusión nos carballeses por lograr o
ascenso á 3ª División, pero o equipo rematou no 7º posto, a 29
puntos do Negreira e a 19 do At. Arteixo. Unha vez sen opcións na
liga intentaron gañar a Copa da Costa, pero sorprendentemente
perderon na final ante o CF Dumbría da 2ª Rexional. Continuou na
campaña 2001-02 no equipo carballés, e esta temporada xa todo foi
máis rodado e mantéñense arriba todo o ano, conseguindo o ascenso
na antepenúltima xornada. En setembro de 2001 creáranse en Carballo
as Escolas Luis Calvo Sanz, e
José Luis vai intervir activamente nos vindeiros anos desde o posto
de director deportivo. Esta mesma temporada, no mes de marzo ten que
facerse cargo do equipo xuvenil do Bergantiños, ao que consegue
ascender á Liga Galega.
 |
| Manteado logo de gañar a liga 01-02. La Voz de Galicia, 7-5-2002 |
Na campaña 2002-03 volvía o
Bergantiños á 3ª División despois de oito temporadas e facíao da
man de José Luis, que consegue armar un bo bloque co que manter a
categoría. 15º posto, cun punto por riba do descenso, sendo o rei
do empate (17) e o menos goleador do grupo. Ese mesmo ano conseguen o
título na Copa Deputación da Coruña ao gañarlle na final en
Riazor ao Imperátor (2-1). A 2003-04 foi a cuarta temporada do
esteirán en Carballo, e mantivo o equipo nos postos medios, sen
posibilidades de disputar o play-off, e sen perigo de descenso: 10º
posto. Ao final desta campaña considera que rematou un ciclo e
abandona a entidade. Onde seguía involucrado era nas Escolas Luis
Calvo, como director deportivo e adestrador do equipo alevín A.
 |
| La Voz de Galicia, 1-2-2005 |
A nova etapa lévao a uns poucos
quilómetros: A Laracha. Collía un equipo que volvía á 3ª
División na 2004-05 despois de varios anos, e mantívoo nos postos altos da
clasificación -mesmo chegou a ser líder varias xornadas-, pero ao
final non logrou entrar no play-off, quedando a tres puntos, no 5º
posto. Continuou no Laracha
CF na 2005-06, marcando a permanencia como obxectivo ao
ter un dos presupostos máis baixos, pero o equipo axiña se colocou
de novo nas primeiras posicións e o obxectivo cambiou. O seu bo
facer non pasou desapercibido e no mes de febreiro soa como posible
substituto dos irmáns Veiga no Racing de
Ferrol, da 2ª División A. O que era un rumor converteuse
en realidade no mes de abril. A directiva larachesa non lle pon
ningún impedimento, a pesar de que deixaba o equipo na 3ª posición,
lonxe do líder pero tamén con vantaxe sobre o 5º para así xogar a
promoción. Pola contra, o Racing marchaba 20º, con 8 puntos sobre o
Málaga B e 10 sobre o Eibar, e tiña a só 1 punto a Castellón e
Tenerife, que era o que marcaba a permanencia. Volvía José Luis á
súa categoría, na que tantos partidos xogara (270) e facíao para
salvar un equipo galego. Pero as cousas non lle foron ben, nos nove
partidos con el no banco só conseguiu dous empates, o último na
derradeira xornada en Eibar para evitar ser penúltimo. Acabou o
equipo no posto 20º, con dous puntos de vantaxe sobre o Eibar e un
sobre o Málaga B, e a 14 do Tenerife, que marcou a salvación.
 |
| No banco do Rácing de Ferrol |
Na temporada 2006-07 falábase dun
interese do Orihuela CF -club fundado despois da desaparición do
Orihuela Deportiva no que el xogara-, para ir adestrar alá. Pero non
se deu a posibilidade e para sorpresa de todos, José Luis asina como
adestrador do Laracha CF. Volvía
confiar nel o equipo revelación das dúas últimas temporadas, que
acabara xogando o ano anterior o play-off da man do director
deportivo da entidade, Pedro Vila. A pesar diso, seguían cun dos
presupostos máis baixos, e iso notouse pois este ano transitou polos
postos perigosos, sen que José Luis lograse remedialo. Na penúltima
xornada certificouse o descenso, quedando ao final no 19º posto, a
seis puntos da salvación. Aínda así a confianza da directiva no
míster era total e aguantouno ata o remate. Unha vez finalizada a
temporada, José Luis anunciaba a súa marcha do club. Esta temporada
volvera exercer as funcións que facía nas Escolas Luis Calvo, que
tivera que deixar cando fichou polo Racing de Ferrol.
Na 2007-08 un novo proxecto
ilusionante, o do CCD Cerceda,
equipo que levaba varios anos na elite da 3ª División sen lograr o
ascenso. Mantívéronse nos postos altos, e aínda que axiña perden
a posibilidade de saíren campións por canto o Ciudad de Santiago se
dispara na táboa, seguen na pelexa por entrar no play-off. Un punto
foi o que lle faltou ao equipo para entrar, ocupando a 5ª posición.
Malia todo, antes de rematar a temporada xa lle renovaran para a
seguinte. Xa a estaba planificando, cando, o 11 de xuño de 2008,
anuncia que ten que deixar o banco do Cerceda por motivos de saúde,
abandonando tamén o seu labor nas Escolas Luis Calvo.
 |
| La Voz de Galicia, 24-4-2009 |
O cancro cortaba a traxectoria deste
home que vivira por e para o fútbol, e o 23 de abril de 2009
falecía na Coruña, á idade de 50 anos. Sucedéronse as homenaxes
do fútbol galego -parece que o máis reacio a facela fora Lendoiro no
Deportivo-. O trofeo internacional de fútbol-7 de Carballo que organizaban as Escolas Luis Calvo pasouse a
denominar "Memorial José Luis Vara", mentres que o novo campo de
fútbol de Esteiro, o campo da Salina, por acordo
unánime da corporación municipal muradá denomínase desde entón "Campo Xosé Luís Vara".
Os seus restos repousan no cemiterio de Esteiro, na vila que o viu
nacer e que o viu crecer para o fútbol, preto do seu campo do Artón,
onde empezou a converterse nunha lenda do fútbol galego.
