22/10/23

CEN ANOS DE FÚTBOL NA COSTA. 5. A CHEGADA DO FÚTBOL ÁS COMARCAS DE MUROS E DE NOIA

 O concello de Carnota: Deportivo Pindo e Carnota

Apenas contamos con información de partidos de fútbol neste concello, a pesar de atoparse entre outros de moita práctica, como poden ser Muros, polo sur, e Cee ou Corcubión, polo norte (aínda que neste caso a comunicación era máis complexa por non estar aínda construída a ponte sobre o Xallas). Con todo, o primeiro e único partido que coñecemos do Deportivo Pindo foi contra o Junquera ceense o 15 de maio de 1927. A vitoria foi para os visitantes por ampla marxe, a pesar de contaren os locais con catro profesionais (El Orzán, 18.5.1927_2):

El domingo se trasladó a la bella y vecina villa del Pindo el "Junquera F. C." con objeto de celebrar un partido con el team de aquella localidad que alineó a cuatro elementos de gran valía venidos poco ha de New York, en donde, como profesionales, juegan en importantes equipos.

A los dos minutos de juego el "Junquera" marca el primer tanto, logrando los contrarios poco después el empate de un penalty.

A poco de empezar la segunda parte, en una arrancada personal llevada por el extremo y driblando a tres contrarios, logra Trillo marcar el tanto más bonito de la tarde introduciendo el esférico en las mallas de un tiro sesgado y fuerte.

Tras enconada lucha, que el numeroso público alienta con sus continuos aplausos, termina el encuentro con una victoria más para el "Junquera" de siete a uno.

La derrota del "Deportivo Pindo" ha sido debida a la mala actuación de su guardameta que ni con mucho iguala a ninguno de los suyos; y además al formidable juego desarrollado por la línea delantera del "Junquera" llevada por V. Castro y su inter-izquierda el popular jugador vigués Correa que nos recordó sus actuaciones en el Fortuna.

Por el equipo del Pindo saben jugar bien los cuatro profesionales, pero su actuación no respondió por estar continuamente marcados por nuestros medios, de los que nos agradó mucho Recamán.

A segunda e última noticia do fútbol nesta época no concello carnotán virá en outubro de 1933, coa visita a Cee ao equipo local: "El pasado domingo, día 29, se celebró una excursión a la inmediata villa de Cée, con motivo de celebrarse allí un encuentro de fútbol entre el equipo de nuestra villa y el Cée F. C., de aquella localidad. Unos sesenta excursionistas tomaron parte de la jira, siendo recibidos en Cée por el club y después de celebrado el partido los excursionistas se dedicaron a admirar las bellezas de la villa, regresando a Carnota a las doce de la noche, altamente complacidos de las atenciones recibidas y del magnífico día pasado en la vecina villa" (El Pueblo Gallego, 4.11.1933_10). O resultado non o sabemos, pero a iso o correspondente carnotán do xornal non lle deu moita importancia (ou sería moi adverso para os seus intereses?).


O concello de Muros: Muros FC, Fortuna FC, Deportivo Esteirano e Club Breogán

Muros, na súa condición de vila de importancia e porto de mar, tivo un coñecemento do fútbol moito máis temperán que no resto da Costa da Morte, seguindo os pasos dos seus veciños de ría, os noieses. O 12 de xuño de 1921 xa se xogou un partido en Muros, onde espertaba unha viva afección a este deporte, segundo nos conta P. Galindo Morales na súa crónica, publicada no periódico de Corcubión Nerio (nº 13, 1.7.1921), do partido entre o Muros FC e o Atalaya del Son, club este do Porto do Son. Parece que o partido foi entre os equipos infantís (xuvenís) dos dous clubs, e rematou coa vitoria local por 3-2 tras prolongación do encontro, e troco de árbitro:

El partido de foot-ball jugado el domingo 12 de Junio entre los equipos infantiles "Atalaya del Son" y el "Muros F. C." resultó tan reñido como interesante, empezando a despertarse en este pueblo una viva afición al cultivo de tan higiénico deporte. Fué el partido rápido y movido. Atacó bravamente el "Atalaya", resultando inútiles sus esfuerzos, que se estrellaron en los "backs" del "Muros F. C.", apuntándose éstos dos tantos en los primeros cinco minutos, que fueron recuperados después por los contrarios, quedando así empatados. En el segundo tiempo, dominaron siempre los de casa, viéndose bastante apurado el "portero" del "Atalaya". Al final se acordó prolongar el partido, haciéndose el desempate con un "penalty", tirado por Cisneros, quedando vencedor el "Muros", por tres contra dos el "Atalaya". Se distinguieron en el de casa, el delantero centro Guillermo Cisneros, demostrando conocer el juego y que domina el pase bajo, engañando muy bien, durante todo el partido, a sus contrarios. También se distinguió J. Godoy, de medio izquierdo; muy bien Paco Romaní de extremo derecho; Ramón Romaní, entrando siempre muy bien, de medio centro; los defensas y demás contrincantes pusieron de su parte todos los medios de defender los colores que ostentan. Arbitraron, en el primer tiempo, Antonio del Sel, y por divergencias surgidas entre el "Atalaya" y el "Muros", dejó de arbitrar en el segundo tiempo, sustituyéndole José Martín. Los "equipiers" fueron muy felicitados.

O Muros F.C. nos comezos da década de 1920

O seguinte partido que atopamos do Muros FC tamén foi contra o Atalaya, desta vez xogado no Porto do Son, o 10 de setembro de 1924, con clara vitoria dos sonenses por 4-0. Do 15 de agosto de 1926 data a vindeira presenza do fútbol de Muros nas páxinas dos xornais, ese día visitou o campo de San Alberto de Noia o "Deportivo" de Muros -segundo El Ideal Gallego- ou o "Muradano F.C." -segundo La Voz de Galicia-. O resultado foi avultado, un claro 9-0 a favor da Unión Deportiva local, aínda que con desculpa: "La sequía reinante hace que el campo esté cubierto de una 'mullida alfombra' de polvo, lo cual fué un gran contratiempo para el equipo forastero, porque acostumbrado, acaso, a contender en campos más firmes, patinaban con una frecuencia grande, y esto unido a las nubes de polvo que se formaban, y ser la primera vez que pisaban nuestro 'field', no veían el esférico, y cuando rara vez a su alcance lo tenían, la blandura del terreno les impedía que sus 'chuts' fueran eficaces. Puede decirse, pues, que el 'match' fué jugado por los once del 'Unión Deportiva' contra uno solo del 'Muradano', el portero, el cual estuvo afortunadísimo parando 'goals', que si no desplegara toda su agilidad y maestría, no serían nueve los tantos hechos por el equipo local, serían todos los que se prometiera, pues al no haber jugadores contrarios, era una desventaja enorme tener que luchar uno contra once" (La Voz de Galicia, 18.8.1926_2). O 24 de agosto de 1926 dise nas páxinas de El Pueblo Gallego que o Galicia F. C., de Vilagarcía de Arousa, viaxa a "jugar a Muros, con una selección de aquella localidad, inaugurándose con este motivo un campo de fútbol en aquella bella ciudad".

En maio de 1927 no campo de Santa Irene do Porto do Son, enfrontáronse "los equipos 'Muros', de Anido (Muros), y el infantil 'Atalaya', de esta localidad", con vitoria dos sonenses por 2-1. O 1 de novembro dese mesmo ano, os xuvenís do Atalaya devolven a visita, nun encontro rodeado de moitos incidentes, algo habitual en Muros segundo a crónica de El Pueblo Gallego (5.11.1927_13):

El martes, día primero, se trasladó a la vecina villa de Muros el equipo "infantil Atalaya" de esta localidad, el cual después de una reñida lucha y de tirar fuera dos penaltys ganó al equipo local y propietario del campo por uno a cero.

El público muradano, que durante el partido no cesó de insultar a los forasteros, continuó su hazaña cuando los nuestros salían del campo, e incluso no se quería dar a nuestros jugadores que para ir al partido (?) habían dejado en una de las casas contiguas al campo.

Si la entrada fué fría, fué ardiente sin embargo, la salida, puesto que el "respetable" que asistió al encuentro, alentado por sus representantes futbolísticos y engrosado por la gente que estaba en el paseo (?) nos acompañaron al muelle chillando de manera infernal y despidiéndonos con insultos... y pedradas, llegando al extremo de tener que parapetarnos tras de los cuarteles del barco, a pesar de lo cual tuvimos heridos aunque leves.

Todas las veces que se traslada a Muros nuestro equipo sucede algo parecido y como gallegos sentimos que estos actos se realicen en nuestra hermosa región, y rogamos a las autoridades pongan coto a tales desmanes, de los que no puede hacerse responsable al noble pueblo de Muros.

Evidentemente non só se xogaba ao fútbol na capital municipal, pois este deporte tamén se practicaba en Esteiro. Manuel Torres, no seu libro De Esteiro Fútbol Club a S.C.R.D. Esteirana, fala de que o fútbol trouxérono aquí desde a ría de Arousa aqueles que viñan traballar no sector conserveiro, procedentes fundamentalmente da Pobra do Caramiñal. Data os primeiros pasos contra 1918, e os partidos eran nun terreo público situado onda a praia de Parameán, denominado Artón. Partidos polas festas, entre os dun lado ou outro do río, casados contra solteiros, e xa andando o tempo contra os doutras vilas. Nós non atopamos na prensa un partido do equipo de Esteiro ata 1927, mais seguramente habería outros antes. O 13 de novembro de 1927 o Atalaya do Porto do Son viña por mar, acompañado de 200 afeccionados, para enfrontarse ao "F. C. Deportivo Esteiro", gañándolle por 1-4. O 8 de xullo de 1928 a "Unión Deportiva" de Esteiro trasladábase á Serra de Outes para contender contra o Sporting Serrano local, equipo este que venceu por 2-0.

No mes de xullo de 1928 aparecía na prensa un novo conxunto na capital, o Fortuna F. C., que parecía que viña substituír ao Muros FC, do que non volveremos oír falar ata dentro de varios anos.

Con todo, no partido disputado o día 15 aínda non temos constancia de ser un novo equipo, pois o cronista local de El Pueblo Gallego (20.7.1928_10) segue a falar do Muros FC, que se impuxo por 2-1 ao Atalaya:

A las cinco de la tarde dio comienzo el partido en el campo de Anido, que estaba abarrotado de público.

Los equipos alinean a las órdenes de un excursionista del Són.

Muros: Romaní; Patiño, Salero; Camello, Martínez, Toñito; Díz, Novoa, Suárez, Tipo, Gómez.

Desconocemos los nombres de los jugadores del Són.

Quince días despois houbo devolución de visita, e o cronista -desta vez de Porto do Son- do mesmo xornal presenta o equipo muradano como Fortuna FC, e corrixe a crónica anterior: "El partido que en el pasado día 15 celebraron estos equipos terminó con empate a un gol, pues el segundo tanto muradano lo anuló el árbitro por ejecutar un córner con las manos". Neste encontro do 29 venceu o Atalaia por 2-1, a pesar de contar con catro reservas. E facía gala o cronista destes xa clásicos enfrontamentos entre os de Muros e os do Porto do Son: "Con este resultado sufre Muros la octava derrota, sin conseguir batir ni una sola vez, de los nueve partidos jugados, al Atalaya" (El Pueblo Gallego, 2.8.1928_11).

E chegou o que tiña que chegar, un derbi entre os de Esteiro e os de Muros. O primeiro do que temos constancia foi o 2 de decembro de 1928, partido do que temos a crónica feita desde o bando visitante (El Pueblo Gallego, 7.12.1928_9):

El domingo día 2, se desplazó nuestro equipo Fortuna F. C. con cuatro reservas, a la vecina villa de Esteiro. A las órdenes del árbitro asturiano, forman los equipos del modo siguiente:

Fortuna F.C.: Isidro; Patiño, Suárez; Julio, Martínez, Chochito; Otero, Caamaño, Camello, Romaní, Tages.

Da comienzo el match eligiendo campo los de Muros a favor de viento. Saca Esteiro, pero pronto se hacen con la pelota los nuestros, que se lanzan en tromba hacia la portería contraria, y en el momento en que se disponía a chutar Camellito le sale al paso el portero, rodando ambos.

Un defensa esteirano da una patada en la cara a Camellito, que le hizo retirarse por un momento, castigando la falta el árbitro con un penalty, ejecutando dicho castigo Suárez y marcando el primer tanto a los cinco minutos de juego. Con este gol se enardecen los nuestros, pasando Martínez a centro delantero y Camellito a interior por hallarse lesionado. Ambos se entienden admirablemente. Vuelven a hacerse con la pelota los esteiranos, despejando nuestro defensa, que está jugando bien. Se hace dueño de la pelota Tages, corriendo la línea y da un centro estupendo, pero Camellito no quiso rematar pasándola a Martínez y este a Romaní, que chuta marcando el segundo tanto. Se encorajinan los esteiranos, pero los nuestros no dejan pasar ni una sola pelota anotándose un chut de los esteiranos que el nuevo portero, Isidro, bloca estupendamente con seguridad.

Vuelven los de Muros a dominar la situación consiguiendo la pelota Otero y corre la línea, centra y Martínez, bien colocado, chuta marcando el tercer y último tanto. Así termina el primer tiempo.

Segundo tiempo. Saca Muros, llevando la iniciativa, pero los esteiranos no se dedican más que a tirar hachazos a las piernas de los contrarios lesionando a tres de nuestros jugadores, pero ni con esto dejan los de Muros de ser dueños del terreno, y viendo los de Esteiro que les amenazaba una gran derrota, se retiran del campo faltando quince minutos para terminar, dando el árbitro la victoria a los de Muros por tres a cero.

Comentarios. Isidro, en lo poco que actuó, bien y seguro en las estiradas; los defensas Patiño y Suárez los mejores del campo y los demás en conjunto bien.

O 24 de marzo de 1929 volve o Fortuna a Esteiro e volve vencer, aínda que desta vez pola mínima (0-1). O cronista muradán non ten dúbidas do potencial do seu equipo: "El Fortuna sigue siendo invencible. Hoy cuenta con muy buenos jugadores, como lo son Juanín, Portals, Heriberto, Manolín y otros (...). El Esteiro demostró ser equipo mucho más inferior al nuestro, a pesar de ser reforzado con dos jugadores como Martínez y Romaní, que hace poco pertenecían al Fortuna" (El Pueblo Gallego, 29.3.1929_2). Nos seguintes días houbo prensa contracrónicas do partido, no que os esteiráns acusaban aos muradáns de retirarse cando faltaban 25 minutos, e os segundos negaban o feito, quedando todo nun reto final entre os dous equipos para un vindeiro partido.

Mentres, o 7 de abril o "Deportivo Esteirano" recibía ao Sporting Club Serrano outiense, nun encontro que remataba en empate (1-1), e o día 21 chegaba o Sindicato F.C., do Cruceiro de Roo, que acabou co mesmo marcador. Aquí vemos un anaco da longa crónica de El Pueblo Gallego (25.4.1929_9-10):

El domingo 21 de los corrientes se desplazó a la hermosa villa de Esteiro nuestro primer equipo, Sindicato F. C., para contender en match amistoso con el Deportivo local.

A las 6 (hora oficial) salen los equipos, y don Manuel Esperante, presidente del Sporting Club Serrano, alinea a los equipos de la siguiente forma:

Sindicato: Torpedero; Victoriano, Pais; Juanito, Ramiro, Pais I; Gándara, Avelino (Quico), Alejandro, Arufe y Antonio.

Deportivo: Mudo; Vidal, Tindo; Luis, Chuco, Perenecos; Enrique, Pexego (o Pabía), Martínez, Aurelio y Casiano.

(...) En el Sindicato se alinearon Victoriano, Torpedero y Quico del Sporting, y en el Deportivo Esteirano jugó el gran delantero centro Martínez, del Fortuna Muradano.

Se distinguieron por el Deportivo local Mudo, Vidal, Chuco y Martínez, que estuvo enorme.

Por el Sindicato, Torpedero, Arufe, Ramiro y Victoriano, que fué el mejor de los 22.- QUICO.

O 4 de agosto, o Deportivo Esteirano volve recibir ao Sporting Serrano, que vence pola mínima (0-1), nun encontro no que destacan polos locais Mudo, Chuco, Ernesto, Enrique e Tinolo. O campo de Esteiro debía ser un dos mellores da volta, porque cando se enfronten o 22 de setembro o Sporting Serrano e mais o Fortuna, vano facer no terreo esteirán. Por certo, este partido rematou co inusual marcador de 0-0, a pesar de que para o cronista muradán o Fortuna foi superior, e nos rivais non todos eran da Serra: "A las órdenes de un árbitro noyés alinearon los equipos, haciéndolo el Fortuna así: Isidro; Patiño, Rey, Tirito, Manolito, Nicolás; Romaní, Olegario, Martínez, Camellito y Novoa. La formación del 'Sporting' se desconoce por estar integrada por una selección Serrano-noyesa" (El Pueblo Gallego, 28.9.1929_12). O día 4 de outubro, no mesmo xornal, un xogador do Sporting replica ao cronista muradán, indicando que o árbitro non era de Noia, senón o seu xogador Pedrito, que estaba lesionado, como varios doutros integrantes do equipo, polo que se reforzaron con tres xogadores de Noia, e ademais criticaba que os muradáns se retirasen faltando dez minutos cando o dominio dos outienses era total. A disputa quedou nun reto para un novo encontro: no Porto do Son ou en Noia. Pero o caso é que deixamos de atopar partidos de fútbol dos equipos do concello de Muros, a pesar de que en maio de 1930 o Deportivo Esteirano lanza retos aos equipos da zona, preferentemente ao Atalaia.

Vai ser pola festas de San Pedro de Muros de 1932 cando volvamos ter noticia do fútbol muradán. Neste caso temos "un partido de fútbol entre los equipos Victoria F. C., de Noya, y el Muros S. C. Este se presentó reforzado con Vicente, jugador del Santiago Sporting y Bosco, de Vigo, que actuó de delantero centro" (El Pueblo Gallego, 10.7.1932_7). O triunfo foi para os noieses por 2-3 ante un novo equipo local (?). O 5 de febreiro de 1933 no campo de Santa Irene do Porto do Son o Atalaya dise que se enfronta ao Muros F. C. "en el cual figuran elementos que el pasado año vimos en el Compostela: una gran pareja defensiva y un excelente delantero centro" (El Pueblo Gallego, 8.2.1933_12). Así e todo, venceron os locais pola mínima (2-1). Este mesmo resultado é o que se vai dar o 2 de xullo no enfrontamento entre o Muros FC e o Noia FC no campo de Louro, do que ofrece El Ideal Gallego (4.7.1933_5) ampla crónica da que extraemos o comezo:

Partido verdaderamente emocionante el que presenciamos en el campo de Louro. Días antes del encuentro todo era animosidad y ansia de batirse por parte de los contendientes. El campo aparece totalmente abarrotado, la llanura que lo circunda se encuentra también imponente; el público impaciente espera la salida de los jugadores. A las seis y cuarto hace acto de presencia el Muros, que es ovacionado; seguidamente aparece el Noya, que es también muy aplaudido. Arbitra el señor Ballesta. Alinean: Muros: Barreiro, Jacobito, Caamaño, Antonio, Chicho, Barroso, Olegario, Eduardo, Guianzo, Suárez y Tipo. Noya: Patapio, Quico, Manolo, Carreño, Torpedero, Abelardo, Secundino, Cebollo, Bravo, Rubichi y Chimino.

Nunha entrevista a Pepe París, un dos xogadores muradáns dos tempos da IIª República, asinada por un tal Luma (El Ideal Gallego, 19.3.1978_14), este recorda que en 1932 existía o Muros CF, no que xogaban Ignacio, Juanito, Olegario, Heriberto, Nicolás, Checho... Pero tamén fala neste tempo da existencia doutros clubs:

En Muros había varios equipos de fútbol, incluso infantiles, con tal afición y empuje que tenían nombres como Ciclón y Os Balas. Pero de verdad y serio fue el equipo llamado Club Breogán. En este equipo estaba lo mejor del deporte y lo más entusiasta. Su alineación era la siguiente: Suso; Bernardo, Sevito; Varela, Tonecho, Pepe Lojo; Fernando Portals, Ignacio Sendón, Manolo de Xacobo, Gijo y Pepe París. Fueron fundadores del club bajo la presidencia de don Luis Lestón, entonces estudiante de sacerdote (de vocaciones tardías, ya que era oficial del Ejército del Aire) y hoy sacerdote de Esteiro-Muros. (...) Se jugaban campeonatos y nosotros participamos en el de las Rías quedando en muy buen lugar, y vencimos en el campeonato de Santiago de Compostela. Íbamos a jugar con Noya, Puebla del Caramiñal, Puerto del Son, etc- Todo marchaba bien, pero estalló la guerra y todos tuvimos que incorporarnos.

Non atopamos do Breogán máis que un dobre enfrontamento contra o Athletic Club de Santiago. O primeiro en Muros o 9 de decembro de 1934, con resultado de empate (1-1), e o segundo o 1 de xaneiro de 1935 en Santiago: "En el Stadium, a las tres y media, jugaron los equipos Breogán de Muros y el Athletic Club de esta ciudad. Vencieron los primeros por tres tantos a uno. Hemos de recordar que, cuando el Athletic se desplazó a Muros empató a un tanto con dicho equipo" (El Pueblo Gallego, 3.1.1935_9). Non sabemos se era o Muros ou o Breogán o equipo que lle gañou 1-0 ao Noia FC o 1 de xullo de 1934, nin tampouco o que perdeu en Porto do Son o 29 do mesmo mes. Este partido trouxo rabo, con continuas contracrónicas na prensa. El Ideal Gallego publica o 2 de agosto unha pequena noticia do partido Atalaya-Muros (4-2), pero tres días despois a directiva do Breogán enviaba unha carta afirmando que o club que xogara en Porto do Son fora o infantil do Breogán, que só perderan por un gol de diferenza a pesar da maior idade dos locais, e aproveitaba para lanzar retos aos equipos infantís do Cee e da Pobra. O 15 de agosto volven á palestra desde o Son para afirmar: “Primero. Que el equipo del Son ha vencido al Muros F.C., único equipo que existe en esa villa, por 3-1. Segundo. El Atalaya del Son ha jugado infinidad de partidos contra el Muros F.C. en los campos de ambos equipos, no habiendo empatado ni menos perdido nunca. Tercero. En el equipo del Son nadie llega a los 22 años, siendo en edad y condiciones muy igualados los jugadores de ambos equipos” (El Ideal Gallego, 15.8.1934_5). A polémica continuou durante todo o mes de setembro, e acabaron lanzándose retos para volver xogar, sen que saibamos se chegaron a facelo ou non, pois do fútbol en Muros a partir de aquí só temos os citados partidos do Breogán co Athletic compostelán. No equipo breoganista xogaban Varela, Choco, Suso, Bernardo, Pedrito, Manolo, Gijó, Harito, Olegario, Juanito e Manolo.

Non temos máis datos do fútbol no concello muradán antes da guerra que o ata aquí exposto. Tan só temos que deixar constancia de que o 28 de outubro de 1933 se inscribía no Goberno Civil o Monte Louro FC, sen que atopásemos na prensa ningunha actividade deste club.


O fútbol na comarca de Noia

Imos analizar, por último, como era a situación nesta comarca, pero facendo fincapé en só dous concellos deles, os de Outes e Noia, deixando a un lado o de Porto do Son -aínda que moi presente pola súa participación cos equipos da redonda- e o de Lousame. No caso do concello de Noia non imos pararnos no detalle, pois Noia xa era nos finais da década dos vinte unha das vilas galegas nas que o fútbol arraigou con máis forza, chegando a competir oficialmente.


O concello de Outes: Sporting Club Serrano, Galicia FC, Sindicato FC e Tines FC

A proximidade deste concello ao de Noia fixo que o fútbol triunfase axiña aquí, con bastante actividade nos últimos anos da década de 1920, tanto na capital municipal como nalgunha parroquia. O primeiro equipo que atopamos é o propio da Serra, o Sporting Club Serrano. Aínda que, polo que se desprende da crónica, houbera outros encontros antes, a primeira vez que lemos unha noticia del é en El Ideal Gallego do 15 de setembro de 1927: "El domingo se celebró un nuevo partido en el campo de Cotro entre los equipos infantiles 'Sporting Club Serrano', local, y el noyés Trust Comercial". Como vemos, foi un partido entre os equipos xuvenís, que remataría con empate (2-2). Mais quizais xa antes se disputara un partido que podemos ler no bonaerense El Correo de Galicia (30.10.1927_9), pois as noticias que publicaban chegaban co lóxico atraso. Dicímolo, porque na información falan da inauguración do campo de fútbol outiense, nun relato onde podemos ver a aliñación local con nomes e apelidos -curioso o dos diminutivos nos nomes-, nunha crónica incompleta que non ofrece nin o resultado:

Con extraordinaria animación y ante enorme gentío se inauguró el campo de deportes de esta villa, viniendo a contender en match amistoso el club "Hispano F. C." de Noya, reforzado con elementos del club infantil de M. D. como Chichito, Colón, Sebastián y el Rojo, contra el "Sporting Club Serrano" local.

Alinearon por el equipo local: Juanito Gómez, Alejandro Ovicedo, Pedrito Roldán, Paquito García, Pepito Pérez, Manolito Lago, Alfonsito García, Manolito García, Salvador Campos, José Martínez y Claudinito Antón.

Momentos antes de dar principio el encuentro, los capitanes de ambos equipos, acompañados del árbitro, saludaron a la presidencia, donde se encontraba la capitana del equipo, encantadora señorita Luisita González Añón, la cual salió al campo con los capitanes en honor del equipo forastero. El capitán del Club "Hispano F. C." le entregó un hermoso ramo de flores.

O 8 de xullo de 1928 o Sporting Club Serrano recibe no seu campo ao Deportivo Esteirano, ao que vence por 2-0 coa seguinte aliñación: "Juanito; Romero I, Romero II; Claudino, Muradano, Quico; Rua, Ramiro, Leopolodo, Radical y Rolao. El árbitro José Sotelo, imparcial. Por los de casa se distinguieron Juanito, Romero II y Ramiro" (El Pueblo Gallego, 12.7.1928_8).

Como dixemos, tamén o fútbol chegou a outras parroquias do concello. O primeiro exemplo témolo na de Tarás, que tamén tiña equipo: o Galicia F. C., do que só lle coñecemos este partido, seguramente xogado na Serra (El Pueblo Gallego, 22.7.1928_19):

En el campo de deportes de esta villa se celebró el día 15 un partido amistoso entre el Arenas Noyés y el Galicia F. C. de Tarás. Nuestro equipo, o sea el Galicia, alineó de la siguiente forma: Castro, Pérez, Arestiño. Arturo, Julito y Paco, Ramiro, Antonio, Felipe, Alborés y Castelo.

A las seis da comienzo el partido; escogen campo los forasteros, que lo hacen a favor de viento y esto da lugar a que se luzca el meta Castro. A los nueve minutos pasan los delanteros a los defensas, amagando un goal seguro; pero Castro se tira a los piés del delantero, evitándolo. Se hacen con el balón los delanteros locales y chutan alto.

Tienen otra arrancada los forasteros y chutan y Castro para bien.

A los 30 minutos de juego hay una mano en el área, contra los locales, que se castiga con la pena máxima consiguiendo el primer goal de la tarde y único para su equipo y así termina el primer tiempo con 1-0 contra los locales.

Comienza el segundo tiempo con dominio alterno. Los locales acomenten mucho la portería contraria, y a los 27 minutos consiguieron el goal del empate.

A los 37 minutos, hay una mano en el área contra los forasteros, siendo tirado por Ramiro que falla.

En estos últimos minutos dudan los forasteros por conseguir el desempate, pero Castro no deja pasar nada y así termina el partido con un empate a un goal.- Especht.

Outra parroquia futboleira era de Roo, que tiña campo propio -con lixeira pendente, polo que parece- no lugar do Cruceiro de Roo. Ali, o 17 de marzo de 1929 enfrontáronse o titular, o Sindicato F. C. (club supoñemos que formado sobre o Sindicato Agrícola que funcionaba na localidade), contra outro equipo da capital municipal, o Tines F. C. (El Pueblo Gallego, 21.3.1929_8):

El domingo, día 17, se jugó en el Crucero de Roo un interesante partido de fútbol entre los equipos Sindicato, local, y Tines F. C., de Outes.

A las órdenes de un aficionado local, alinean los equipos, que lo hacen en la siguiente forma:

"Tines F.C.": Quico, Suárez, Pepito, García, Dosindo, Guzmán, Claudino, Eliseo, Ramón, Alfredo y Tomás.

Sindicato: Blanco, Martínez, Pais II, Americano, Marcial, Ruiz, Rey, Pais I, Ramiro, Losada y Gándara.

Corresponde escoger campo a los forasteros, que lo hacen a favor de sol y pendiente.

(...) A los tres minutos se produce una mano de los locales en mitad del campo. Bien ejecutada por Suárez, recoge el pelotón Claudino, que está excelentemente colocado, y lanza un buen shot logrando el primer goal para los "tinistas", en medio de una gran ovación. (...)

El segundo [tempo] se inicia con unos ataques de los locales, que buscan codiciosos el empate. A los tres minutos de comenzar hay una buena combinación de los forasteros con un pase de Claudino a Ramón, y éste dribla a los backs, chutando para conseguir el segundo goal para el Tines.

Sigue el juego con frecuentes alternativas y en un momento de dominio del Sindicato, Gándara recoge un pase, dribla a la defensa y a dos metros de la portería chuta fuertemente, marcando el único tanto para su equipo. (...)

El match concluyó con el triunfo del Tines por 2 a 1.

Comentarios: por el Sindicato estuvo bien el trío defensivo, Rey regular y los demás cumplieron.

Por el Tines, Romero, en lo poco que actuó, muy seguro, así como el trío defensivo. Ramón y Pepito, bien.

El árbitro gustó mucho por su imparcialidad y clara visión del juego.

O 7 de abril de 1929 o Sporting Club Serrano viaxou ata Esteiro para enfrontarse ao Deportivo local, en partido que rematou con empate a un gol, logrado o visitante por Manolito. O día 21 do mesmo mes quen visitaba Esteiro era o Sindicato FC, obtendo igual resultado no marcador, como vimos na crónica publicada no apartado do fútbol en Muros. E volverase xogar en Esteiro o 4 de agosto un partido do Sporting Club Serrano, agora acadando a vitoria por 0-1 (El Pueblo Gallego, 8.8.1929_3):

El domingo 4, se desplazó a la vecina villa de Esteiro nuestro primer equipo, el S. C. Serrano, para contender con los bravos muchachos del Deportivo Esteirano.

A las seis y media, hora oficial, el presidente del Sporting, M. Esperante, alinea a los equipos como sigue:

Sporting Club Serrano.- Juanito; Victoriano, Pedrito; Quico, Juanito, Notario; Benigno, Pepiño, Alejandro, Manolo, Ramiro. (...)

Por los sportinguistas se distinguieron todos en general, sobresaliendo Manolo, Pepiño, Alejandro y el trío defensivo, que estuvo enorme.

Una vez más, los bravos sportinguistas demuestran que van afianzándose en cada partido que celebran, excluyendo los personalismos y aumentando la mejor clase de juego.- F. GARCÍA.

Francisco García 'Quico' era o correspondente de El Pueblo Gallego na Serra de Outes e a el debémoslle as crónicas publicadas neste xornal, algunhas delas ben amplas. Por el sabemos que o 1 de setembro o Sindicato FC impúñase ao Brión FC no Cruceiro de Roo por 2-0, con goles marcados por Gándara e Pais II. O vindeiro partido dos do Sindicato vai ser contra os seus veciños do Tines FC, equipo este de quen di Quico que é o "infantil del Sporting Club Serrano" (El Pueblo Gallego, 18.9.1929_3). Tras varios aprazamentos, o 22 de setembro xogaron o Fortuna FC de Muros contra o Sporting Club Serrano no campo de Esteiro, nun encontro que rematou sen goles e no que o cronista muradán reclamou que os de Outes xogaron con moitos xogadores noieses, o que trouxo días despois unha réplica dun dos integrantes do equipo da Serra, como vimos no apartado do fútbol en Muros. Moitos goles no partido entre o Sindicato e o Tines (3-3), que trouxo na crónica de El Pueblo Gallego (7.11.1929_2) unha constante confusión do nome destes últimos:

El viernes día 1º, fué al Crucero de Roo, nuestro primer equipo infantil Río Outes F. C., para contender con el equipo del Sindicato local.

El primer tiempo terminó con 2 a 0 favorable a los tinistas, pero en el segundo tiempo se impusieron los locales y lograron nivelar el partido a 3, terminando así el encuentro.

El empate fué justo, aunque mereció ganar el Río Times [sic], pues se les anuló un goal injustamente. Los mejores del Sindicato fueron Pais II, Rey y Cachón, que marcó 3 goals; del Times, Manolo, Pepiño, Benigno y Quico; la defensa, malísima, pues dos de los goals del Sindicato se debe a la mala actuación de Pepito, que estuvo desastroso.

O último partido que atopamos do fútbol en Outes data do 1 de xuño de 1930, e enfrontou ao Sporting Club Serrano co Trust Comercial de Noia (El Pueblo Gallego, 4.6.1930_2-3):

Por venir retrasados los jugadores del Trust Comercial, empieza el partido a las seis y media y don José Sotelo, maestro nacional de esta villa, alinea a los equipos del modo siguiente:

Trust Comercial: Juanatey, Pepe y Anatol; Ramón, Pazos, Hidalgo, Creo, Fontán, Luis, Guillermo y Valentín.

S. C. Serrano: Corcubico, Rodríguez y Suárez; Jesús, Quico y Tomás, Gándara, Claudino, Martínez, Manolo y Molinos.

Goals: S. C. Serrano, 5 (Claudino, 3; Manolo, 2).

Trust Comercial, 4 (Fontán, Anatol, Valentín y Creo).

Está el campo abarrotado de público y empieza el partido en medio de gran entusiasmo por parte de los noyeses, (...)

Con unas cuantas arrancadas de los noyeses termina el primer tiempo, con dos a uno favorable a los forasteros.

El segundo tiempo lo arbitra don Alejandro Blanco, de Noya. (...) ...terminando el partido con victoria del Sporting por 5-4.

Por los de casa se distinguieron Claudino, Manolo y Martínez. Los medios cortando juego, bien y la defensa estuvo enorme, sobresaliendo Suárez. Por Noya, Creo por deportividad y Anatol, muy duro. El arbitraje de don José y don Alejandro, estupendo. El Sporting alineó cuatro reservas.- "Quico".


O concello de Noia: o Noya Sporting Club, Noya FC, Ideal Gallego FC e Unión Deportiva

Noia foi, como dixemos, o concello con máis temperá e maior aceptación deste deporte na nosa costa. Valéndonos dun artigo anónimo, que baixo o título "Noya deportiva" se publicou en El Pueblo Gallego do 24 de agosto de 1927, podemos falar das primeiras manifestacións organizadas de fútbol nesta vila: "Allá por el año 1911, que es a donde alcanzan nuestros recuerdos, empezó a cultivarse en nuestra villa el noble deporte británico, que actualmente con tantos adeptos cuenta. Fué el España F. C. el fundador de la dinastía balompédica noyesa y a los pocos meses de su constitución, en una tartana de alegre cascabeleo, recibimos la primera visita de un equipo forastero que con el nombre del 'Tambre F. C.' nos envía la villa de Negreira, inaugurando con una victoria nuestra vida deportiva. Con este triunfo adquiere vigor el fútbol, apareciendo varios equipos como el 'Galicia Invencible e Infernal', que con sus luchas crean rivalidad, haciendo afición. De la fusión de éstos últimos nace el Sporting Club, que capitaneado por Antonio Hermoso del 'Univesitario' de Deusto, hace entrar el fútbol noyés en una nueva fase: empieza a conocerse el juego de conjunto y practicarse el verdadero Asotiattión. Días de gloria nos dió el Sporting, pues en el año 1918 en que se constituyó, cuenta como victorias todas sus actuaciones, habiendo contendido contra los mejores equipos de Compostela y ostentando el título de campeón del partido judicial. (...) Figuraban como ases en esta época Martínez, Garreño, González, Rubio, Molina, Tatín, Julián, Díez, Hermoso, Sáez, Roura y Leoncio. Fué el fundador y presidente de esta sociedad, el distinguido sportman, don Severiano Leizeaga Sieira. La ausencia de la mayoría de los titulares trajo consigo una crisis en el deporte, acrecentada con la construcción de una plaza de toros en el campo de juego, echando por tierra durante varios años el tinglado futbolístico".

Unión Deportiva de Noia, 1926

Así pois, desde o España FC, pasamos polo Galicia Invencible e polo Infernal, clubs estes que se fusionan para dar lugar ao Noya Sporting Club, fundado en 1918. Ricardo Güeto, no seu libro Noia C.F., 1928-2001, data o inicio deste club incluso antes, en 1916. Na prensa, sobre todo na compostelá, atopamos algúns partidos. O primeiro deles data do mes de agosto de 1919 e o seu rival é o Athletic Compostelano, en dobre confrontación (El Noticiero Gallego, 28.8.1919_1):

Con objeto de resarcirse de la derrota sufrida el pasado domingo en la cercana villa de Noya por el equipo local de football "Athlétic Compostelano", irá nuevamente el día de San Ramón a jugar con el "Noya Sporting Club", acompañándole en la excursión gran número de aficionados ávidos de presenciar el reñido match en que los compostelanos piensan tomar la revancha para que su honor quede a salvo ante la afición gallega y ante sus numerosos admiradores de Santiago.

O 21 de maio de 1920 El Compostelano anuncia para o domingo 23 un partido no campo de Santa Isabel entre o Rápido FC local e o Noya Sporting Club. O día 24 o mesmo xornal fala de que estes equipos xogaron en Noia, con vitoria do Rápido por 2-3 (El Ideal Gallego, dous días despois, poñerá que o resultado foi 0-3). Para o 11 de xullo anunciábase outro enfrontamento entre eles en Santa Isabel, que desta vez si se disputou en Santiago, vencendo os locais por 4-2. Non sabemos se aínda era o Noya Sporting Club ou outro novo o que en agosto de 1922 viaxou a Boiro para enfrontarse ao equipo local polas festas (gañaron os locais por 3-2).

E é que, despois da desaparición do Sporting, formáronse dous clubs na vila de San Marcos, o Noya F.C. e o Ideal Gallego F.C., que, segundo o artigo anónimo antes aludido de 1927, "sin recursos y sólo a fuerza de voluntad se sostienen, interesando sus luchas de tal manera que llegan al apasionamiento". Ricardo Güeto dinos que o Ideal Gallego aparece en 1924 baixo a presidencia de Santiago Carballal, que era un santiagués condutor da liña Santiago-Noia, e ao ano seguinte fala da creación da Unión Sportiva (que cremos que confunde co Noya FC). A primeira información do Noya FC data dun partido xogado o 25 de marzo de 1925 contra unha selección de ex-xogadores do Noya Sporting Club, vencendo o novo equipo por 4-1 (con goles de Creo, Generoso, Albéniz e Toñito para os primeiros, e de Domingo para os segundos). Do Ideal Gallego FC tamén temos partido ese ano, xogado en Boiro ante o Barraña FC, no que os noieses aliñaron o seguinte equipo: "Gómez, Pérez, Amador, Sarmiento, Abeijón, Fernández, Martínez, Pestoni, Vázquez, Rubich y Louro. (...) Arbitró Stone. En el primer tiempo, por indisposición de un equipier del 'Ideal', fué sustituido por su presidente señor Carballal, quien hizo un defensa con categoría de internacional" (El Ideal Gallego, 21.7.1925_8). Con empate a un se resolveu este partido.

Pero o principal problema destes anos era a carencia dun campo de fútbol desde que en 1921 se construíra a praza de touros. O 5 de abril de 1925 unha carta asinada por ANILOM (Molina) nas páxinas de La Voz de Galicia, solicitaba que as autoridades se puxesen de acordo para dotar a vila dun terreo de xogo, como teñen outras vilas veciñas: "En todos los sitios menos aquí la afición es secundada por el Ayuntamiento y los vecinos particularmente. Cuenta nuestro pueblo la preferencia por este deporte más de quince años, y hoy cuando hasta en las aldeas hay campos para ejercitarlo, Noya no tiene más que un pequeño terreno sin cualidades reglamentarias y que pertenece al campo de la feria. (...) Lanzo pues la idea de que la corporación municipal organice una comida integrada por el presidente de la sociedad 'Noya F. C.', el del equipo 'Enchocho F. C.', algún concejal y uno o dos comerciantes y fondistas". Non sabemos como se fixeron as xestións, pero non ía tardar Noia en ter un campo de fútbol acorde ás necesidades que demostraban os seus mozos. Nas páxinas do bonaerense El Heraldo Gallego do 14 de febreiro de 1926 xa se fala da existencia próxima dun campo debido ao ofrecemento do vizconde de San Alberto, José Varela de Limia, que segundo Güeto, vai ser cedido por un prazo de dous anos por unha cantidade de 150 pesetas anuais, que serán entregadas á Confraría de San Vicente de Paul.

O Noia F.C., en 1930

O novo campo trouxo tamén outra importante noticia, como vai ser o da fusión das dúas entidades representativas de Noia. A pesar de que no mes de maio de 1926 vexamos os dous conxuntos xogando na Pobra do Caramiñal contra o Pirelli local, a finais deste mes xa se fala da inminente fusión (El Pueblo Gallego, 30.5.1926_15):

Ha causado muy grata impresión entre la afición futbolística, la fusión, a punto de realizarse entre los equipos Noya F. C. e Ideal Gallego, pues es hora de que, contando con un hermoso campo en construcción y habiendo aquí elementos buenos y suficientes, sin tener que recurrir a fuera, como se venía haciendo, podamos formar un equipo capaz de poner respeto a muchos de su misma categoría.

El inteligente y entusiasta propulsor de los deportes en esta villa, señor López Medina, tiene la palabra y esperamos que resolverá el asunto inspirándose solo en el anhelo de conseguir triunfos para Noya.

Francisco Javier López Medina, recadador de contribucións en Noia, vai ser a figura clave neste espertar do fútbol noiés. Grazas a el vaise producir a fusión dos dous clubs nun novo: a "Unión Deportiva", que vai ter a seguinte directiva: "don Gabriel Sánchez de Lamadrid, presidente; don Javier López Medina, vice; don Eduardo González Rivas, tesorero; don Severo [sic] Leiceaga Seiria, contador; don José Rodríguez García, secretario; y don Miguel Maneiro Cobas y don Santiago C. Carballal, vocales" (El Heraldo de Galicia, 14.2.1926_5). O 16 de xullo presentáronse no Goberno Civil os estatutos do club para a súa aprobación.

O 18 de xullo de 1926 ían ter dous acontecementos futbolísticos en Noia: a inauguración oficial do campo de San Alberto e o inicio do Campionato de fútbol do Partido Xudicial de Noia. Estaba formado este naquel momento polos concellos de Boiro, Lousame, Noia, A Pobra do Caramiñal, Porto do Son e Ribeira. No campionato van participar os equipos "'Riveira F. C.', de Riveira, 'Pirelli', de la Puebla, 'Atalaya F. C.', del Puerto del Son, y 'Unión Deportiva' local; los partidos se celebrarán en el campo propiedad de este último equipo" (El Pueblo Gallego, 16.7.1926_11). Destaca a ausencia do Barraña Sporting de Boiro, pero segundo Antón Rodríguez Gallardo (no seu artigo "As orixes do fútbol organizado en Boiro (1922-1927)" publicado na revista Barbantia nº 11), a recente morte do seu presidente e a marcha de varios xogadores impediuno. O novo campo de San Alberto ía servir de sede para un campionato que ía ter como primeiro partido, e polo tanto o inaugural, o que ía enfrontar ao Unión Deportiva contra o Atalaya FC (El Ideal Gallego, 21.7.1926_8):

El domingo último se celebró en esta hermosa villa la inauguración del amplio campo que para deportes posee la Sociedad Cultural Unión Deportiva. (...)

El palco presidencial es ocupado por los delegados de los equipos concursantes, que constituyen el Jurado; teniente de la Guardia Civil, señor Bernal; Presidente honorario, don Pedro Varela de Limia; capitana de honor señorita Joaquina Baltar y el señor López Medina, presidente accidental de la floreciente Sociedad noyesa. También hemos visto al joven y culto abogado don Juan Varela de Limia y a su distinguida esposa; al Alcalde y tenientes señores Mariño Neu, Liñares y Varela, respectivamente y otras personalidades.

A las siete y veinte minutos, ordenada la alineación de los equipos por el árbitro señor Domínguez, de La Puebla, tiene lugar el "kick-off" efectuado por la simpática capitana de honor del equipo noyés acompañada previamente al terreno de juego por ambos presidentes en medio de una entusiástica y clamorosa ovación. Los capitanes de ambos equipos obsequian a Joaquinita con delicados ramos de flores.

Y eso fué el partido; de los que hay pocos en esta clase de juego. Noventa minutos de emoción, de bonitas combinaciones entre muchachos que prometen mucho más dándonos a veces la sensación de equipiers de primera categoría por su colocación, serenidad y su arte en el despliegue de las innúmeras jugadas que se sucedieron. El dominio correspondió, desde el primer momento, al equipo noyés que confirmó la superioridad derrotando al "Atalaya" por dos tantos a cero. (...)

En el segundo partido de campeonato, corresponde enfrentarse al "Riveira F. C" y "Caramiñal Pirelli" de los pueblos de su nombre. Arbitrará el señor Medina.- Z.

Xogadores do Celta e do Noia que xogaron un amigable en 1930 no campo de San Alberto

O campionato tiña bos premios: "el título de campeón, trescientas pesetas en metálico y copa de plata donada por el presidente honorario del equipo noyense, don Pedro Varela de Limia. El segundo premio consiste en el título de subcampeón, ciento cincuenta pesetas y copa de plata del excelentísimo Ayuntamiento de Noya; y tercero, una copa también de plata, regalada por el virtuoso cura párroco de esta villa Dr. D. Joaquín Sánchez Vázquez" (El Ideal Gallego, 31.7.1926_3). Quizais pola presenza de cartos en xogo os partidos convertéronse en moi duros e disputados, tamén na prensa, onde os cronistas de cada vila parecía botar gasolina ao lume. O resultado foi a suspensión do campionato logo de tres xornadas, "por desavenencias surgidas entre los equipos contendientes", dicía a nota de El Ideal Gallego (10.8.1926_5). O Unión Deportiva seguiu xogando ese ano varios partidos amigables, ante equipos da zona coma o Muros, ou de máis lonxe, como o Júpiter santiagués, o Galicia FC de Vilagarcía ou o Irene FC, famoso pola súa porteira e capitá Irene González, equipo que deixou en Noia un raro comportamento: "Creímos encontrarnos con un equipo de esos correctos, de esos a que nos tienen acostumbrados la simpática sociedad local y en su lugar, ¡oh, desencanto!, surge una horda de fuertes 'chillones' cuyos gritos ensordecieron en campo y produjeron primero, la hilaridad del público, luego la reacción, después la protesta justificadísima ante el tosco lenguaje puesto en práctica por unos jugadores que, a no conocer previamente al pueblo coruñés, en general, este equipo lo hubiera puesto en ridículo" (El Pueblo Gallego, 11.11.1926_11).

Un duro golpe para o equipo e para o fútbol noiés chegou a comezos de maio de 1927 coa morte tras repentina enfermidade de Javier López Medina, alma-máter do Unión Deportiva. Mais a chama xa prendera e o club seguiu adiante con éxito, con novos partidos ante equipos como os santiagueses Rápido ou Compostela Sporting, o Redondela, o Bosco vigués, o Eiriña de Pontevedra... No artigo anónimo do que xa falaramos publicado en agosto de 1927 en El Pueblo Gallego resúmense os datos: "De su valor da el historial que tiene, en año y medio de vida. Lleva jugados 48 partidos, ganando 26, empatando 9 y perdiendo 13, consiguiendo 133 goals a su favor por 75 en contra. Cuenta actualmente con los siguientes jugadores: F. Creo, López, Barreras, Joaquí, Alluit, Barbeito, Creo (R.), Toñito, Julián, Bravo, Rubiche, Salanova, Louro y Arce. Seis copas y un banderín, son los trofeos que ha conseguido. Tiene además un equipo infantil, cuyo vistoso juego sorprende, no habiendo sido nunca derrotado hasta la fecha y que es una esperanza para el porvenir". Era tanta a febre que o fútbol espertaba, que ese mesmo mes podemos ler en La Voz de Galicia (23.8.1927_2) un artigo titulado "El ocaso de una leyenda", no que o autor "P. Y." afirmaba que os noieses foron, desde tempos inmemoriais, asociados ao oficio de zapateiros, pero...

paulatinamente fué obrándose la metamorfosis y abandonaron todo trabajo manual y toda ocupación que se tildara de menestral y prosaica. Y unos dedicaron todos los afanes, todos sus entusiasmos al ensemismamiento, al absorto, o... a jugar al fútbol, y otros, los que no se conformaban con este "dolce far niente", los que en su cerebro bullía un ansia de grandeza, de gloria, fueron a la Universidad a estudiar leyes o Medicina. Por eso puede dividirse a Noya salvo excepciones, naturalmente en tres bandos: en licenciados, en 'contemplativos' y en futbolistas.

No mes de novembro de 1927 o club inscríbese na Federación Galega de Fútbol, e sorprendentemente faino co nome de "Noya F. C.", abandonando a Unión Deportiva que creara López Medina. E fixo a inscrición porque quere participar na Serie B do fútbol galego, o Noia vai competir oficialmente. A Serie B era, por así dicilo, a segunda división do Campionato Galego de Fútbol, torneo creado en 1905, e que desde a temporada 1919-20 contaba cunha categoría inferior. Mais para ser admitido pola Federación Galega aínda houbo que esperar. Durante o ano 1928 segue disputando encontros amigables contra grandes conxuntos, moitos deles no campo de San Alberto: Compostela Sporting, Villagarcía FC, Rápido FC, Riveira FC, Eiriña FC, Santiago FC. Con pesar recibiu a non inscrición do equipo para a temporada 28-29, polo que seguiu durante o ano 1929 xogando partidos non oficiais, aparecendo novos equipos por Noia como o Ferrolán coruñés ou o Comercial vigués, ademais de vellos coñecidos como o Bosco ou o Compostela.

Por fin a finais de 1929 se aproba a inclusión do Noya FC na Serie B que ía dar inicio no mes de decembro. Participaban esta temporada 1929-30 un total de 15 equipos en Galicia, divididos en tres grupos de cinco; no Grupo B estaban o Betanzos FC, Compostela Sporting Club, Santiago FC, Villagarcía FC e Noya FC. Principiou o equipo noiés empatando na casa co Santiago, e tras descansar na segunda xornada, perdía en Betanzos na terceira. Isto levou a fortes críticas contra o equipo, pero a situación mudou considerablemente, pois o Noia venceu nos cinco partidos seguinte e chegou á última xornada con un punto de vantaxe sobre o Compostela, que era o seu rival no San Alberto. Venceron os composteláns 0-1, mais o Noia denunciou ao seu rival por aliñación indebida no partido que xogaran contra o Santiago, feito que refrendou a Federación, que proclamou aos noieses campións deste grupo B. Polo tanto, o Noya acabou a liguiña con 5 partidos gañados, 1 empatado e 2 perdidos, con 19 goles a favor e 10 en contra, para un total de 11 puntos, un máis que os composteláns.

Intervención do porteiro noiés Creo, no partido
da Serie B do Noia FC contra o Emdén coruñés
Pasaba o Noia á segunda fase, que era dobre: por unha parte, os tres campións (Noia, Alondras FC de Cangas e Burgas Sporting Club de Ourense) xogaban unha liguiña entre eles por un posto na Serie A, pero estes partidos formaban parte da liga de promoción á Serie A, que xogaban estes tres equipos, o vencedor da promoción dos subcampións dos tres grupos da Serie B (de primeiras a Federación déralle o posto ao Compostela, pero ao final xogouse e saíu vencedor o Español de Vigo), e os catro últimos clasificados da Serie A (Eiriña de Pontevedra, Emdén da Coruña, Racing de Ferrol e Unión Sporting de Vigo); os tres primeiros e mais o campión da Serie B xogarían para a temporada seguinte na Serie A xunto co Celta e Deportivo. Fíxoselles moi duro o torneo aos noieses, que non puideron saír da zona baixa, loitando co Español para non seren pechacancelas, feito que non conseguiría. Aínda que colleitou resultados favorables contra grandes equipos, como o empate co Racing (2-2) ou co Eiriña (4-4 en Pontevedra, 3-2 en Noia), fallou nos decisivos do campionato da Serie B, pois perdeu os catro encontros contra Burgas e Alondras. Ao final, foi último nas dúas clasificacións; na do Campionato de Promoción xogou 14 partidos, gañou 3, empatou 2 e perdeu 9; marcou 26 goles e recibiu 38 para un total de 8 puntos. Os xogadores que disputaron esta campaña no equipo presidido polo avogado Germán Vidal foron Creo, Mella, Fresco, Fernando, Paisal, Valeiras, Tapias, Rubiche, Bravo, Guillermo, Louro, Quico, Rubio, Incio, Peri, Peldebé, Javier, Colón...

Para a temporada seguinte, o Noya FC volveu participar, a pesar de que días antes na prensa mostrábanse pesimistas ao respecto. Pero o 26 de outubro de 1930 estaba disposto no campo de San Alberto para recibir ao Betanzos FC, mais este non se presentou. Ao final foron baixa os betanceiros nun grupo que era de catro (con Compostela Sporting e Villagarcía FC), e que quedou de tres. Os noieses xogaron o seu primeiro partido en Vilagarcía, onde perderon 3-0, e volveron caer na casa contra o Compostela (1-2); na segunda volta golearon aos arousáns por 7-1 e pretendían vencer en Santiago para conseguir a segunda posición, pero o Compostela, xa campión, volveu gañar 2-1, aínda que inmerecidamente segundo as crónicas. Foi terceiro o Noia neste grupo B, con unha vitoria e tres derrotas, nove goles a favor e oito en contra, para sumar só dous puntos. Foi a última vez que participou o Noia neste campionato, pois parece que, segundo informa R. Güeto, neste 1932 devolvéuselle o campo de San Alberto ao que era o seu propietario.

O club seguiu xogando nos seguintes anos partidos amigables, como o que vimos en Muros en xullo de 1933 ou en outubro en Porto do Son, onde tamén perdeu co Atalaia (3-0), o que daba mostras de que o equipo ía a menos. O 13 de maio de 1934 viaxa á Pobra do Caramiñal para xogar no campo do Xobre co Puebla FC, con resultado de empate (1-1), e aliñación visitante formada por Patapio, Veiga, Chas, Carreño, Rubiche, Abeijón, Americano, Manolo, X, Elías e Bravo. Xogaron o desempate o 10 de xuño e venceron os da Pobra por 3-1, co Noia presentando este once: Celestino, Ceboleiro, Elías, Camisas, Torpedero, Carreño, Americano, Manolo, Bravo, Rubiche e Chumino. O 1 de xullo perde o Noia na súa visita a Muros (1-0) ao igual que fará o 12 de agosto cando vaia a Bertamiráns (2-1) ao campo das Pateiras polas festas da Peregrina.

Aliñación do Noia F.C. que xogou contra o Celta en febreiro de 1930
un partido amigable solidario tras a morte duns mariñeiros de Bouzas 

En 1936 xoga varios partidos, o primeiro do que temos noticia foi o 14 de abril en Cambados, no que o Juventud local se impuxo ao Noia. O problema do fútbol noiés viña explicado na seguinte noticia: “Noya vuelve a sentir de cerca el fútbol, y por no tener un campo apropiado es el único motivo de la decadencia deportiva del pueblo” (El Ideal Gallego, 12.5.1936_5). Días máis tarde aparece a seguinte información: “Unos cuantos jóvenes llenos de entusiasmo se proponen hacer resurgir el fervor deportivo, antes tan grande, de la localidad; para ello tienen en proyecto el arreglo de un campo que, por el momento, servirá para celebrar animadísimos partidos de fútbol y un equipo integrado por ‘serios’ futbolistas, esperando que la afición, tan decaída, los aliente, para de este modo conseguir que en Noya tengan los amantes del balón un rato de esparcimiento” (El Ideal Gallego, 28.5.1936_5).

O primeiro deses partidos foi o 1 de xuño contra o Rayo F.C. de Santiago, con vitoria local (3-2), aínda que na crónica falábase do mal estado do campo, que seguramente fose o do Triquinay. Unha semana despois o rival foi o Atalaia de Porto do Son, que se viu amplamente superado (10-1). A pesar diso non estaba contento o cronista noiés de El Ideal Gallego: “los nuestros regular”. O xoves 11 xogou o Noia contra o Sporting, novo club noiés que facía a súa presentación, pero que se viu superado por 3-1. O 14 de xuño o Juventud de Cambados devolve a visita a Noia, vencendo novamente (4-5); o 24 o Noia vence comodamente ao Ribeira por 6-2, con goles de A. Baltar, I. Barcia e Pestonit. O día 28 visita a vila noiesa o Racing San Lorenzo compostelán, que se impuxo por 3-5, e o 5 de xullo foi unha selección de Santiago a que se despraza a Noia para xogar co equipo noiés que non tivo piedade e venceu por un contundente 8-2, aínda que o cronista apunta a parcialidade a favor dos locais do árbitro Louro. O Noia FC aliñou a Miro, Barcia II, Jesús, Carreño, Torpedero, Abeijón, Salanova, Lucho, Manolo, Pestonit e Baltar II. O 12 de xullo os noieses foron a Ribeira para devolver a visita que fixeran estes, pero o partido non chegou ao final por retirada do Noia no segundo tempo, cando perdía 2-1, “por la escasa corrección del Riveira F.C., que agotó absolutamente todos los medios más antideportivos para resultar vencedor” (El Ideal Gallego, 16.7.1936_5). Foi este o último partido do Noia FC que coñecemos antes de que se iniciase a contenda bélica en España.

Pero houbo en Noia outros equipos á parte do club principal da vila, fose o Noya Sporting Club primeiro, despois os Noya FC e Ideal Gallego FC, para fusionárense estes na Unión Deportiva e tras federarse volver ser o Noya FC, había máis equipos que xogaban ao fútbol. Como xa vimos cando repasamos o fútbol noutros concellos da contorna, varios equipos noieses xogaban eses amigables, equipos estes que tiveron unha maior o menor duración. É o caso do Trust Comercial, que en setembro de 1927 visita a Serra de Outes, do Hispano F.C.,que fai o propio un mes despois; no verán de 1928 vai xogar a Tarás-Outes o Arenas, e en 1930 aínda seguimos atopando o Trust Comercial. Xa en 1932, xogando posiblemente no campo do Triquinay, estaba o Victoria F.C., e en 1936 xa vimos como nacía o Sporting, e tamén había outros clubs como o Codia F.C., o Rayo Codia e o Argón, aínda que estes tres só os atopamos xogando co equipo infantil. Xa despois da Guerra Civil, un equipo que sobresaía era o Area FC, para non tardar en volver o Noya CF nos inicios dos anos corenta.



21/10/23

CEN ANOS DE FÚTBOL NA COSTA. 4. DE CANDO CHEGOU O FÚTBOL Á COMARCA DE FISTERRA

 O concello de Cee: do Club Junquera ao Cee FC

As vilas de Cee e Corcubión posiblemente fosen das primeiras que coñeceron este novo deporte na comarca. Algo máis tardía debeu ser a chegada aos concellos de Muxía e Fisterra, e descoñecemos a súa presenza no de Dumbría. A fábrica de Brens e o porto, coa chegada de forasteiros que practicaban este xogo, foron sen dúbida imprescindibles no fomento deste deporte. A burguesía local axiña lle colleu gusto ao fútbol, e así naceu o Club Junquera, o "equipo dos señoritos", como lle deron en chamar. Por testemuños orais, a orixe deste club estaría no ano 1921, aínda que nós non atopamos ningún encontro seu anterior a 1923. Con todo, neste ano de 1923 o club ceense rexistrouse no Goberno Civil, sendo o primeiro club da Costa da Morte en facelo. Atopamos nas páxinas de La Voz de Galicia de 1934 unha noticia sobre unha homenaxe a Segundo Correa, futbolista de éxito no Fortuna FC vigués e traballador da fábrica de Brens, quen segundo o correspondente do xornal foi o creador e impulsor do fútbol en Cee ("La despedida de un deportista", La Voz de Galicia, 14.12.1934_9):

El sábado próximo tendrá lugar en este pueblo un acto ciertamente muy simpático.

La juventud local, lo mismo estudiantes que obreros y empleados, sin distinción de clases, en camaradería gratamente fraternal, se reunirán en el "Hotel Victoria" para ofrecer una cena a Segundo Correa, solemnizando su despedida del deporte.

Bien merece Correa el agasajo. Trátase de un modesto obrero mecánico de la Fábrica de Carburos y Manganeso de Brens, inteligente, formal y laborioso que, sin detrimento de su diaria ocupación, cultivó desde hace muchos años el deporte, de un modo verdaderamente entusiasta, y supo organizar y aleccionar varias generaciones en el fútbol, que practicó como un verdadero maestro.

Él ha sido quien realmente lo introdujo en esta villa, imbuyendo en nuestros jóvenes la afición, educándolos desinteresadamente y con ejemplar constancia en las saludables prácticas olímpicas y obteniendo discípulos aventajados y diestros. Tiene ese positivo mérito y resulta por ello acreedor a la gratitud de todos.

Se la testimoniamos desde estas columnas, confiando en que continuará dirigiendo con su experiencia y su consejo el "Club Junquera" que ha fundado y que tiene desahogada vida social y "equipiers" pujantes y de porvenir deportivo indudable.

Non sabemos se foi o fundador do Junquera, pois polo que parece por eses primeiros anos da década dos vinte aínda estaba no Fortuna e incluso no Celta, mais si que o vemos mediada esta década, pois en 1925 cando casa fálase do capitán do Junquera.

O Club Junquera, o equipo ceense dos anos vinte

Aínda así, no primeiro partido que coñecemos xogado por ceenses non estaba o Junquera, senón outros dous equipos da vila de Fernando Blanco: o Eiriña e o Arenas. A mediados do mes de decembro de 1923 enfrontáronse entre eles, na que é a única noticia sobre estes dous clubs. Na crónica de La Voz de Galicia (25.12.1923_2) destacan os xogadores do Eiriña Manuel Trillo (capitán), Alfonso Canosa, Manuel Amigo, Jesús Chouza, Juan Carballo e Trasmonte, mentres que polo Arenas, que perdeu 1-0, só destacan a Enrique Cerviño. Poucos días despois temos o primeiro partido do Junquera, que ademais serviu para inaugurar o seu campo de fútbol. Foi un partido contra os seus veciños do Athletic Corcubión no que venceron por 1-0. Da crónica La Voz de Galicia (28.12.1923_1) extraemos estes parágrafos:

Con una tarde espléndida y una concurrencia numerosa se celebró la inauguración del hermoso campo de deportes de la Sociedad de foot-ball "Club Junquera" de esta villa. Bendíjolo el virtuoso párroco don Lino Lois Piñeiro y jugóse a continuación un partido entre los "teams" "Athletic-Deportivo" de Corcubión y "Junquera" de Cee.

A las tres y media, a las órdenes del árbitro Marcelino Barreiro, se alinean los dos equipos de la siguiente forma:

"Junquera", Alvarellos, Vicente, Ventura, Mira, Morán, Lastres (Alejandro), Luisito, Trillo (José), Guillén, Alfonsito y Evaristo.

"Athletic-Deportivo", Lamas, García, González, Abelleira, F. Trillo, Patricio, Celeiro, Abelenda, Varela, Ballesteros y Juan López.

Estes dous equipos volveron xogar no mes de marzo de 1924, no mesmo campo e con vitoria tamén para os locais, neste caso por 2-1. O cronista destacou no Junquera a "Segundo, que es un notable jugador, Evaristo y Vicente, el meta Javier estuvo colosal" (La Voz de Galicia, 8.3.1924_3). Este verán atopamos na prensa catro partidos máis do Junquera, dous contra o Bergantiños e dous contra o Radium FC da Coruña. O 29 de xuño achegáronse os coruñeses á vila de Cee para xogar un partido, que empataron a uns, fronte a un Junquera que aliñou aos seguintes xogadores: García, Vicente, Ventura; Mira, Castro, Recamán; Roberto, Evaristo, Barreiro, Guillén e Trillo (Cfr. El Ideal Gallego, 2.7.1924_3). Xusto un mes despois o Junquera desprazábase a Carballo, para xogar co Bergantiños, equipo que venceu por 3-0. Devolución de visita dos carballeses o 17 de agosto, para vencer agora os ceenses por 2-0 nun partido que "arbitró el ilustrado ingeniero director de la Fábrica de Carburos Metálicos, Mr. Garrone, distinguido "amateur" e internacional suizo en sus años mozos" e no que "el pública complacido, pero en algo dividido y en mucho apasionado, motivando discusiones y acaloramientos que por lo pueriles y desagradables deben de una vez desaparecer para bien de estas saludables y simpáticas fiestas de sport" (La Voz de Galicia, 23.8.1924_ 5). O 28 de setembro o Radium coruñés volveu a Cee e impúxose por 0-1 nun partido no que os dous equipos saíron ovacionados.

O 19 de xullo de 1925 o Junquera recibe un novo rival, o Porteño FC, da Ponte do Porto, que disque vén reforzado por elementos de Camariñas e Vimianzo, e aínda así os locais vencen por 5-0. Arbitrou o encontro "un súbdito argentino, pertenciente al 'Club Huracán', de Buenos Aires, que se halla entre nosotros pasando una temporada" (El Ideal Gallego, 22.7.1925_1). O 9 de agosto chegaba a Cee o Unión Sportiva coruñés, que tamén caía derrotado (3-0) ante un Junquera que formaba con Lamas, Rebordelo, Canosa, Brandariz, Luis, A. Lastres, Trillo, Correa, C. Lastres, Ventura e Alfonsito. Os goles foron obra de Clemente, Ventura e Alfonsito, e o "kick-off" (saque inicial) a cargo de Ofelia García (Cfr. El Ideal Gallego, 12.8.1925_8). O 23 de agosto visitaba Cee outro equipo coruñés, o Reunión de Artesanos, que se impoñía aos locais por 0-2. Nas crónicas da prensa coruñesa facíase fincapé en varios integrantes do equipo local "que merecerían figurar en equipos de superior categoría. Son éstos el medio centro Castro (Alfonso), discípulo de Otero según nos dicen; [el] defensa derecho, hermano del anterior, y el delantero centro Correa" (El Orzán, 25.8.1925_3).

O 8 e o 15 de agosto de 1926 o Junquera xogou no seu campo dous encontros fronte ao "U.S. Galicia" de Santiago de Compostela. O primeiro "ante más de 3.000 almas celebrose el domingo uno de los mejores partidos de la temporada" (El Ideal Gallego, 12.8.1926_2), con vitoria forasteira por 0-1; pero houbo desquite no segundo, pois impuxéronse os ceenses por un contundente 7-1. O 17 de abril de 1927 o Junquera desprazouse ata a Ponte do Porto para inaugurar o novo campo de fútbol local, acto do que deixou constancia fotográfica Ramón Caamaño nas páxinas de El Ideal Gallego (20.4.1927_8). E o 15 de maio nova viaxe, supoñemos que en barco a través da ría -non existía aínda a ponte sobre o río Xallas-, ata O Pindo. Ampla vitoria dos ceenses, a pesar de que o cadro local estaba reforzado con catro profesionais que xogan nos Estados Unidos; no 1-7 final destacou "la linea delantera del Junquera llevada por V. Castro y su inter-izquierda el popular jugador vigués Correa, que nos recordó sus actuaciones en el Fortuna" (La Voz de Galicia, 21.5.1927_6). Este ano atopamos un curioso novo partido do Junquera, celebrado o 6 de novembro: "Hállase surto en este puerto el crucero español 'Cataluña' que trae a bordo en viaje de instrucción cuarenta y tantos alféreces alumnos. Con tal motivo organizóse el domingo último un partido de fútbol en el campo del Club Junquera, de Cée, contendiendo el equipo de marinería de dicho barco con el Junquera. Concluyó el primer tiempo con un 'score' de tres el forastero por dos el local; pero el segundo periodo proporcionó el triunfo al Junquera por tres goals más" (La Voz de Galicia, 9.11.1927_2).

O 24 de xuño de 1928, coincidindo coas festas do San Xoán locais, desprazouse o Junquera a Carballo para xogar co Bergantiños, que se erixiu vencedor por 1-0. E tamén coincidindo con outras festas, neste caso o San Pedro da Ponte do Porto, desprazouse o 29 de xuño a esta vila soneirá para disputar un partido que acabou sendo moi polémico, e que mesmo seguiu na prensa con distintas visións do cronista local e visitante como vimos no apartado dedicado ao fútbol no concello de Camariñas. Parece ser que o Junquera acabou retirándose do campo a falta de quince minutos, tras xa amagar con facelo anteriormente. Anunciábase partido de volta para a semana seguinte, que descoñecemos se tivo lugar. Curiosamente, este é o último partido do Junquera do que imos ter noticia en moito tempo. O equipo parece que estaba en crise, e que os presaxios do correspondente de La Voz de Galicia en Cee de principios de ano eran certos (5.1.1928_2):

Diose la función [de teatro] a beneficio del "Club Junquera", meritoria agrupación de fútbol local que debiera impulsarse y protegerse todavía con mayor solicitud, dando de mano a indiferencias y aun a divisiones y hostilidades ciertamente lamentables. No debe olvidarse que este deporte es tan saludable para los jóvenes que lo practican como útil y provechoso, en un aspecto material, para los pueblos en que se ejercita, por lo que tiene de espectacular -resiéntense siempre los pueblos chicos de falta de diversiones- y también por lo mucho que significa como medio de atracción de forasteros.

Sería en verdad paradójico que en esta villa, donde todos los vecinos parecen rivalizar en el plausible afán de engrandecerla, mejorarla y darla a conocer, se dejase morir oscuramente una agrupación que cuenta con "equipiers" de verdadero mérito y que, al cabo, es signo de vida y medio de esparcimiento y de popularidad del distrito en que radica. (...)

Dícese que existe el propósito de refundir el Club Junquera con el Deportivo que existe en Corcubión y que unidos adquerirán un campo en el promedio de ambos pueblos. La idea nos parece excelente, y es digna de que, todos sin excepción, le presten su concurso. Adelante con ella.

O Junquera na inauguración do campo da Ponte do Porto, 1927

Como vimos ao comezo deste apartado, na homenaxe que se lle fai en 1934 a Segundo Correa fálase de que o Junquera segue en activo con "desahogada vida social y equipiers pujantes y de porvenir deportivo indudable". Con todo, ata despois de rematada a Guerra civil non o imos ver competindo.

Porque quen competían nestes anos da IIª República eran outros clubs. En 1932 atopamos "Los Once Artilleros" desprazándose a Fisterra para xogar contra o equipo local, nun dos actos máis destacados das festas organizadas na vila fisterrá para conmemorar o primeiro aniversario da IIª República. Por certo, que houbo "pelexa" polo resultado final entre os correspondentes de Fisterra e Cee, pois o primeiro afirmaba que o resultado fora favorable aos locais por 3-2 (tanto en La Voz de Galicia como en El Ideal Gallego); pola súa parte, unha semana despois o correspondente de Cee aclara que houbo un penalti ao remate do encontro que supuxo o empate a tres final (La Voz de Galicia, 24.4.1932_7). Ademais, é este correspondente quen nos dá o nome do club ceense, do que non imos ter máis noticias.

Do que si imos ter é do Cee Foot Ball Club, que se inscribe no rexistro do Goberno Civil en 1933, e que vai ser o protagonista do fútbol ceense e case poderiamos dicir costeiro neste trienio final republicano. Segundo conta Baldomero Cores na súa Historia de Cee (Concello de Cee, 1999: 456), este club nacía coa chegada da IIª República co desexo de integración dos sectores sociais da vila". O primeiro partido que xogou foi o 9 de xullo contra o Fisterra, con vitoria local por 6-1. Velaquí o comezo da crónica de El Ideal Gallego (13.7.1933_7):

El domingo se celebró en Cée un partido entre el titular y el Finisterre F.C.

El Cée F.C. alineó así: Roberto; Centrón II, Centrón I; Rincón, Ernesto, Gerucho; Michinel, Nando, Castro, Servando y Faustino (segundo tiempo Montero).

El partido empieza movido acusando los locales cierto nerviosismo muy natural por ser este el primer partido que juegan en casa después de varios en que el fútbol estuvo aletargado.

Nando foi o autor do primeiro gol do Cee FC, club que aproveita ese mesma crónica para retar a “todos los de su categoría. Para condiciones dirigirse a la siguiente dirección: Sr. Presidente del Cée F.C. - Café Exprés – Cée”. O 29 de outubro vai xogar fronte ao Carnota, sen moita máis información sobre o partido. Os seguintes rivais van ser varios clubs coruñeses que se van desprazar a Cee. O primeiro deles foi o Comercio, que empatou 1-1, mesmo resultado que colleitou o Cee na súa visita a Fisterra o 1 de abril con motivo das festas da Semana Santa. O Centro Cultural Herculino xogou en Cee o 29 de abril, e disque viña con todos os seus mellores xogadores, disposto a coñecer o seu nivel para o vindeiro torneo de clubs modestos coruñeses. Pero non lle foi ben a proba pois perderon por 2-0, a pesar de perder a Correa por lesión aos 20 minutos. Polo equipo ceense aliñáronse: Roberto, Centrón, Castro II, X, Nando, Barallobre, Michinel, Correa, Ernesto, Montero e Lastres. Ese mesmo verán chegarán a Cee o Galicia Sport e o Racing Caballeros, club este que por certo cambiara, con acerto, de denominación recentemente (antes era Once Guacamayos). Case con tres semanas de antelación os coruñeses prepararon a súa visita a Cee, organizando unha excursión, que levou aos xogadores e acompañantes a coñecer pola mañá o Colexio Fernando Blanco e a Fábrica de Brens, onde foron recibidos polos seus respectivos directores, e xa pola tarde o partido de camaradería, que rematou sen goles (Cfr. La Voz de Galicia, 1.9.1934_7).

Tamén unha excursión preparaban os dirixentes do Independencia Fútbol Club para o seu desprazamento a Cee o 6 de xaneiro de 1935. E vendíanse ben: "El solo anuncio de este match ha despertado en Cée y sus contornos una gran expectación, ya que saben, de oídas, la gran clase que posee el Independencia. Para cerciorarse de si es real la fama con que se presenta este equipo, están dispuestos los aficionados de aquellos lugares a presenciar la emotiva lucha que se les avecina" (La Voz de Galicia, 30.12.1934_6). Mesmo inseriron un anuncio nas páxinas do citado xornal co prezo de 5 pesetas a excursión. O partido rematou con empate a un, cun Cee no que destacaron "Barallobre, Montero y Lastres, y por el Independencia, Colmenero, que fué el mejor sobre el terreno, la defensa y el portero. El arbitraje, que corrió a cargo del señor Saracho, un hermano del conocido refere nacional, fué imparcial. Al final del encuentro hubo un animado baile en el local social del Club, en honor a los excursionistas" (La Voz de Galicia, 11.1.1935_7). E como se puxeron de moda as excursións entre os clubs coruñeses, o seguinte foi o Derby SD, que o 31 de marzo se achegou a Cee, que tiña dobre premio: baile no Casino ceense e tamén parada no baile do Club Bergantiños de Carballo. E tivo éxito o chamamento, aproveitando o tempo primaveral, segundo a crónica de La Voz de Galicia (5.4.1935_5):

El pasado domingo 31 salió para la hermosa villa de Cee, en dos autobuses, el potente equipo de esta capital "Derby S. D.", al que acompañaron un numeroso grupo de entusiastas.

Después de un feliz viaje han sido acogidos los excursionistas en Cée con un gran entusiasmo, disparándose bombas de palenque a su llegada al Cruce, donde les esperaban varios directivos del Cee F. C. que se unieron a los excursionistas hasta la entrada en la Alameda.

A las cuatro de la tarde dio comienzo el amistoso match de fútbol entre el "Derby S. D." y el Cée F. C., y después de un juego vistoso por ambos onces, ha terminado el partido con un tanto a cero del equipo local, precedido de una jugada maestra de su delantera.

Aínda non se xogara o partido co Derby e xa na prensa se falaba do próximo partido do Cee FC, que se ía xogar o 7 de abril, pero era que o club ceense xa impoñía respecto nos rivais: "uno de los más conocidos de la región gallega dentro de su categoría, y en donde forman jugadores de gran clase. El team de Cee es ya un equipo de campanillas, pues además de reunir un buen plantel de individualidades, cuenta con un conjunto de juego homogéneo muy aceptable, y tiene el apoyo de todos los vecinos de la hermosa villa" (La Voz de Galicia, 3.4.1935). O rival era o equipo da rúa das Panadeiras que levaba por nome Los Krass, e non viñan sós:

Cée. Expectación existe como nunca en esta hidalga y hermosa villa ante el próximo partido de fútbol que se celebrará pasado mañana, domingo, entre nuestro titular y el equipo coruñés de la sociedad cultural, estudiantil y deportiva "Los Krass".

Este equipo, que presenta enormes alicientes, es el mejor elenco de los que hasta ahora nos visitaron; en él forman jugadores de indudable valía en el fútbol coruñés y entre ellos destacan varios del Deportivo y del Coruña. (...)

Sabemos de varios elementos que forman en "Los Krass", tales como Basterrechea y Docal, del Coruña, Cachán, Guiadix y Taboada, del Deportivo, y otros como Paito, Mantiñán, Neira y Segret, de los Modestos coruñeses, y Doro Rivera (hermano del gran centro medio de Racing ferrolano), titular del Badalona, y que se encuentra actualmente pasando una temporada en La Coruña. (...)

Las huestes coruñesas que dirige el célebre entrenador inglés "Mister Choni" son esperadas en ésta a las once de la mañana.

Pero nada, os coruñeses marcharon co rabo entre as pernas porque perderon por 3-1. Iso si, puideron gozar do baile co que os obsequiou a directiva local. Esta mesma primavera virían tamén a Cee o Marino FC de Mera e o Club Cormercio, o que non pasou desapercibido para a prensa coruñesa: "De algún tiempo a esta parte, la simpática y acogedora villa de Cée, ha conseguido convertirse en lugar privilegiado del excursionismo deportivo coruñés" (La Voz de Galicia, 3.5.1935_7). O 4 de agosto visita Cee un club da Costa, o Porteño da Ponte do Porto, que cae derrotado por un honroso 3-1. Ese mesmo mes tamén chega outro club coruñés, aínda hoxe en activo, como é o Sin Querer. A novidade da crónica que podemos ler na revista bonaerense Alborada (nº 87, xullo a setembro de 1935) é que lle dan nome ao campo de xogo: campo de Raíces. Polo demais, nada novo no resultado, con vitoria local por 3-0 con goles de Mariano, Montero e Horacio, e boa actuación do porteiro Roberto, que aguantou do equipo na primeira parte mentres non chegaba o dianteiro Horacio, que se incorporou tras o descanso. O 21 de xullo o rival foi o Arteixo FC, que perdeu 2-1, grazas aos goles de Montero e Lastres. Posteriormente virá o coruñés Everton SD antes de recibir ao Club Pirelli de Negreira no partido das festas. O 22 de setembro desprázanse a Arteixo para xogar fronte ao Penouqueira nas festas de santa Eufemia. E os ceenses querían máis e publicaron a seguinte noticia en La Voz de Galicia (15.10.1935_11):

El Cée F. C. reta por medio de este periódico a todos los equipos no federados de La Coruña y alrededores a un partido que se celebrará en campo del primero.

Para la correspondencia, diríjanse al presidente del Cée Fútbol Club, en Cée.

Isto era bastante habitual nestas primeiras décadas do fútbol modesto, os equipos aproveitaban as páxinas dos xornais para buscar rivais cos que xogar lanzando retos, que podían ser respondidos no mesmo xornal. Non coñecemos máis partidos do Cee deste ano, pero si no seguinte. O 10 de maio volverá o Derby SD á vila ceense, para o que preparaban a pertinente excursión. Tamén o fará un novo club, o Fabril Coruña, tamén histórico equipo que máis tarde se había federar co nome de Fabril SD, e xa andando no tempo se había converter en filial do Deportivo logo de fusionarse co CD Juvenil. A visita dos fabrilistas a Cee foi o 7 de xuño e conseguiron levar un empate (3-3). Os que non puideron gozar do tradicional baile pos-partido foron os do Sporting Meicende, que o 14 de xuño foron a Cee, pero "cuando faltaban diez minutos para terminar el match se produjo un incidente entre dos jugadores, echándose el público al campo e impidiendo la continuación del encuentro. Hubo algunas bofetadas, tal cual patada en las canillas... En fin: lo clásico en estos momentos. Los chicos de Meicende volvieron para sus lares tristes y cariacontecidos por lo sucedido, siquiera las palabras de afecto de los miembros de la Directiva del Cée, condenando tales excesos, les sirvieron de lenitivo a su pena" (La Voz de Galicia, 17.6.1936_6). Días despois a directiva ceense volve retar aos equipos, pero agora xa aumenta a aposta: "a todos los de su categoría de la región, en especial a los de Santiago" (La Voz de Galicia, 27.6.1936_9). Con todo, xa tiña apalabrados un par deles con equipos da Coruña, un deles levaba o simpático nome de Ard'o Eixo F. C., do barrio periférico do Camiño Novo (hoxe Juan Flórez). Era unha dobre confrontación que tivo lugar o 12 de xullo, pois viñan os coruñeses co equipo titular e co reserva para enfrontarse co Cee FC sénior e xuvenil. Este puido ser o último partido do equipo ceense, pois unha semana despois prodúcese o levantamento militar franquista.


O concello de Corcubión: Athletic Corcubión e Corcubión FC

Do fútbol en Corcubión destes anos destaca a pouca información que temos do moito que debeu ter. Así o demostran as aparicións intermitentes ao longo destas décadas, que se fixo moito máis visible despois da Guerra Civil. A primeira información que temos xa a vimos coa orixe do Junquera ceense, e foi un partido deste contra o Athletic-Deportivo (así citado algunhas veces, outras Athletic de Corcubión) a finais do ano 1923, do que xa vimos as aliñacións, e no que comentaban que o porteiro Lamas era a alma do equipo. E tamén dixemos que o enfrontamento se ía repetir no mes de marzo de 1924. O problema dos corcubioneses era a falta de campo, ou iso podemos desprender da información que publica o bonaerense El Correo de Galicia (29.3.1925):

Los chicos del football, después de varias tentativas infructuosas para proporcionarse un campo donde poder ejercitar sus aptitudes de "saltarines", por fin consiguieron uno a poco más de un kilómetro de aquí, en el cual tuvieron que hacer varias reparaciones para regularizarlo.

Con el objeto de allegar recursos para satisfacer los gastos ocasionados con este objeto, dieron una función teatral en el "Liceo de Artesanos".

O Athletic (Deportivo) Corcubión, en 1924

Non temos noticia de que xogasen ningún partido no seu novo campo ese ano. Tan só da súa participación no mes de xuño na inauguración do Campo "Pedras Brancas", de Carballo, enfrontándose ao Bergantiños. E non teremos máis noticias ata tres anos despois, cando polas festas das Mercedes (24 de setembro) de 1928 se volve enfrontar o Corcubión ao equipo carballés, pero agora no seu terreo. Novamente van pasar catro anos ata que teñamos outro partido do Corcubión, ou non, pois a pesar de que estaba anunciado un partido en Fisterra para o 27 de marzo de 1932, días despois o mesmo xornal fala dun partido dos fisterráns contra o Muxía ese día. Este mesmo ano, no mes de xuño, o Corcubión FC desprazouse a terras bergantiñás para enfrontarse co Carballo FC, equipo que venceu por 2-0. Non sabemos cando o equipo corcubionés perdeu o Athletic e se converteu en Fútbol Club, ou, como é lóxico pensar, se trata doutro club distinto ao dos primeiros anos da década anterior. Vimos cando falabamos da crise do Club Junquera que había un intento de fusión deste club ceense co "Deportivo que existe en Corcubión", que supoñemos será o Athletic-Deportivo.

En abril de 1934 o club Juventud da Coruña lanza un reto na prensa ao Cee e ao Corcubión, mais nos xornais non vexamos partidos destes últimos. Con todo, o 16 de xuño de 1935 aparece en La Voz de Galicia un artigo que leva por título "A la afición Corcubionesa. ¡No desmayéis!", que vén asinado por un tal RAMCAR e no que fala da construción dun novo campo e da existencia dun equipo chamado Galicia Sporting:

Acogida con feliz entusiasmo por todo el pueblo la feliz iniciativa de un grupo de animososo jóvenes de esa localidad, que llevan en su espíritu un amor profundo hacia los deportes, la construcción de un campo de foot-ball. Me dirijo a la afición de esa simpática villa para que ni un solo momento desmaye ante una idea que tan notablemente contribuirá a la formación de una juventud sana y fuerte que ha sido y será siempre la más orgullosa representación del deporte corcubionés.

Yo, que soy un entusiasta de los deportes y un fervoroso amante de esa acogedora villa, al leer en la sección de deportes de este periódico la reseña de los partidos jugados en todos los pueblos de la provincia, experimentando en mi una sensación de tristeza al ver que en Corcubión no se cultiva ese deporte, que con más razón que ningún otro pueblo se debe cultivar, teniendo en cuenta que fué la villa predestinada a dar al fútbol gallego figuras de tanto relieve como (citaremos en primer lugar a Polo, veterano jugador y alma del Celta), Abella, que perteneció al Compostela, pasando después al Vigo para jugar contra Portugal; Rubén, que con gran maestría defendió la meta del Racing ferrolano, y Andrade, que por su gran dominio sobre el balón, fué el eje del desaparecido y no por eso menos glorioso, Fortuna de Vigo.

Ya sin necesidad de remontarnos a estos tiempos (que aunque no son muy lejanos), cuenta en la actualidad el equipo en formación Galicia Sporting, de esa localidad, con un buen número de elementos, que con un poco de entusiasmo sabrán reconquistar lo que pudiéramosle llamar "glorias pasadas".

Por esto, corcubioneses, ayudad en su interesante labor a estos jóvenes, que luchan por conservar la tradición deportiva de esa, que con mucha razón fué llamada no hace mucho en un artículo de este periódico la meca del fútbol.

O Corcubión FC, en 1932

O 19 de xullo de 1935 lemos a noticia de que no Goberno Civil da Coruña se aproba a inscrición e regulamento do "Galicia Sporting Club" de Corcubión. Pero non volveremos saber de actividade futboleira en Corcubión ata 1938, cando se inicie unha etapa gloriosa no fútbol desta vila.

O concello de Fisterra: o Finisterre FC

Se no caso de Corcubión falabamos que tiñamos pouca información para o que debeu ser o desenvolvemento do fútbol naquel concello, no caso de Fisterra o descoñecemento elévase exponencialmente. Curiosamente, a primeira noticia futboleira que temos é a da fundación oficial, con rexistro no Goberno Civil do Finisterre F.C. en febreiro de 1932. É subliñable, tal e como investigou Gabriel Riveiro para esa historia do fútbol fisterrán que esperemos achegue moita máis luz, como os tres fundadores deste equipo foron tres forasteiros: o telegrafista ferrolán Cipriano Fernández -que non tardaría en ser nomeado alcalde de Fisterra e logo fusilado coa sublevación militar franquista-, o fareiro guipuscoano Antonio Carballo -aínda que fillo de coruñés- e o mestre salmantino Cándido Aguilar (Cfr. Eló. Revista cultural de Fisterra nº 28, agosto de 2020).

O primeiro partido que coñecemos foi xogado polas festas do Cristo, o 27 de marzo de 1932, mais non sabemos a ciencia certa quen foi o rival. En El Ideal Gallego do día 26 anúnciase dentro dos actos das festas "un interesante partido de fútbol, que tendrá lugar a las tres y media de la tarde entre los equipos de la villa de Corcubión y de la localidad"; no mesmo xornal, o 1 de abril, facendo resumo do que foron as festas do Cristo publica: "Hubo un partido de fútbol entre los equipos de Mugía y de Finisterre, que fué ganado por éste, por tres tantos a cero". Polo tanto, non sabemos se os rivais viñan de Corcubión ou de Muxía, pero os fisterráns impuxéronse con claridade.

Do seguinte partido do Finisterre FC tamén temos información dispar, neste caso no resultado dependendo do correspondente. O 14 de abril, para conmemorar o primeiro aniversario da proclamación da IIª República, organizáronse unhas festas en Fisterra, que tiveron como atractivo un partido de fúbol. Tanto na información de La Voz de Galicia do día 17 como a de El Ideal Gallego do día 19 referente a estas festas, sinálase: "A las cuatro de la tarde se celebró un animado partido de fútbol entre los equipos local y de Cée, amenizado por la banda municipal, en el que resultó vencedor el primero por tres goals a dos". Días máis tarde, baixo o titular "Una aclaración" podemos ler en La Voz de Galicia (24.4.1932_7): "Nos escribe nuestro corresponsal en Cée, participándonos en la reseña que publicamos hace días dando cuenta del resultado del match celebrado entre los equipos de Cée y Finisterre, se deslizó un error que quiere subsanar. Parece que el resultado del match fué un empate a tres tantos, ya que poco antes de terminar el encuentro el Club de Finisterre incurrió en penalty, que el árbitro tardó algo en conceder, pero que al fin castigó; penalty que volvió el goal del empate a 'Los once Artilleros', que así se llama el team de aquella villa".

O 9 de xullo de 1933 os fisterráns desprázanse a Cee para xogar no campo das Raíces ante o Cee FC, que facía a súa presentación oficial na casa. Ampla e contundente vitoria dos ceenses por 6-1. E o último partido do Finisterre FC do que temos noticia tamén foi contra o Cee FC, neste caso xogado en Fisterra o 1 de abril, coincidindo coas festas da Semana Santa, e o resultado foi de empate (1-1), sen que coñezamos máis datos.


O concello de Muxía: o Club Buserán, o Muxía FC e outros equipos nas parroquias

Varios equipos no concello muxián, con especial vitalidade nos últimos anos da década dos vinte. O fútbol en Muxía tivo nestes anos un protagonista especial que nos deixou testemuño diso, o fotógrafo Ramón Caamaño. As súas crónicas e fotos dos encontros celebrados en Muxía (e tamén noutras vilas) apareceron tanto na prensa coruñesa como na da emigración americana. A primeira información que temos dun partido xogado polos muxiáns é na Ponte do Porto, o 24 de agosto de 1924, encontro do que xa vimos a crónica no apartado do fútbol en Camariñas (gañaran os muxiáns 1-3), e nela incidíase no partido de volta no campo de Muxía, do que descoñecemos se se celebrou. Deste equipo de Muxía tampouco teremos máis noticia.

Porque a seguinte referencia ao fútbol muxián chega en xaneiro de 1927 coa creación do "Buserán Club", segundo lemos na noticia de El Ideal Gallego (21.1.1927_3):

En vista del entusiasmo de los jóvenes de esta villa por el fútbol, y para favorecer la afición al deporte, el presidente del Casino, el alcalde y otras significadas personas de la localidad, organizaron una sociedad y formaron un equipo, seleccionando onde de los más entusiastas "equipiers".

Anticiparon además el dinero para los gastos del equipo y para construir un "stadium" en la finca "La Camposa".

Se bautizó el equipo con el nombre de "Buserán Club".

O Buserán Club, de Muxía, no ano 1928

E como non podía ser menos o primeiro rival que lle atopamos a este Buserán é o veciño Porteño, na inauguración do campo destes no mes de marzo, con clara vitoria local por 5-0. Repetiron experiencia no mes de xuño, tamén na Ponte do Porto, nun encontro que como tamén vimos no referente ao fútbol camariñán, non sabemos se xogou o equipo sénior ou xuvenil do Buserán, nin coñecemos exactamente por canto perdeu (2-0 ou 2-1), a teor da distinta información dos xornais coruñeses (Para complicar a ecuación, El Ideal Gallego do 18 de xuño traía que o rival muxián dos porteños era o Caforro). Entre os destacados do equipo xuvenil muxián El Orzán (19.6.1927_2) sinala ao porteiro Caamaño, é dicir, o fotógrafo Ramón Caamaño, e a García Pequeño.

Pero o fútbol tamén chegaba a máis parroquias do concello, coma a de Moraime, en concreto ao lugar dos Muíños, e tamén traía novos equipos na vila: o Caforro (El Ideal Gallego, 7.6.1927_8):

Ayer se celebró en el campo de Río Negro un partido amistoso entre el "Molinos" y el "Caforro", de Mugía, arbitrando García Muiño.

Venció el segundo por seis tantos a uno.

Por los vencedores se distinguieron Caamaño, Sar, Angelito, Quilino, Diz y Tonete, y por los vencidos Perfecto, Moreira, García e Insua.

Outra parroquia á que chegou o fútbol foi a de San Martiño de Ozón, no lugar de Quintáns. No mes de outubro de 1927 temos un dobre enfrontamento destes contra o Buserán. O primeiro partido foi disputado en Muxía o 2 de outubro, no que a crónica de El Ideal Gallego (6.10.1927_8) traía ademais a foto dos dous equipos, da autoría de Caamaño:

Se ha celebrado un partido amistoso en el campo de la Camposa, de esta villa, entre los equipos "Quintáns" y "Buserán", como despedida del jugador Camilo García Muiño.

Arbitró, con acierto, Gonzalo Balboa.

El dominio fué del "Buserán", que venció por cuatro a cero.

Marcaron los tantos Diz, Elías, Rey y Quilino.

Por la noche se celebró un animado baile en la plaza de la Constitución, organizado por la directiva del "Club Buserán".

O día 16 xogaron en Quintáns, con vitoria de novo do Buserán por 1-0, nun equipo no que destacaron "Caamaño, Sar, Rey y Lema, y por los vencidos todos en general" (El Ideal Gallego, 18.10_1927_3). O 13 de novembro o Buserán, co equipo suplente, disque, visitaba de novo o campo dos Muíños (El Ideal Gallego, 15.11.1927_3):

Ayer se desplazó al campo de Río Negro (Molinos), el equipo reserva del "Buserán", para jugar un partido amistoso contra el equipo de aquella localidad, saliendo vencedor el "Buserán", por un goal a cero, marcado por Álvaro Leis, al faltar dos minutos para terminar el encuentro.

Sobresalieron el portero Caamaño, que paró un penalty, el defensa Sar, y los delanteros Leis, Puertas, Rey y Diz; los demás, regulares.

Por los "Molinos" todos bien, especialmente Luisito, Josesito y los defensas.

Arbitró el encuentro Antonio Toba.

Inauguración do campo da Arliña, en 1932, co Muxía-Corcubión

Sen noticias do fútbol muxián en 1928, o 1 de setembro de 1929 visitaba a vila da Barca o Ball-Soneira de Vimianzo, que foi derrotado por 2-1, con devolución de visita ao domingo seguinte, con clara vitoria dos soneiráns por 5-0, partido dos que xa falamos no apartado do fútbol vimiancés. O 13 de xuño de 1930 temos outro partido xogado nos Muíños, que non chegou ao final por incidentes entre os xogadores, a pesar de que o equipo rival era o formado por xogadores xuvenís do Buserán e do España. El Ideal Gallego (17.6.1930_1) daba noticia dos feitos:

El día de San Antonio, se desplazó al campo de Río Negro, un conjunto de los equipos Infantil España y Buserán de Mugía, para jugar un partido de entrenamiento con los de "Los Molinos".

Componían el equipo de Mugía: Teselan, Macario, Caamaño, Evaristo, L. Conde, Anxica, Iluminado, Compañero, Alfonso, Victorino y Felipe.

A las cuatro y media empezó el partido, y a los diez minutos de juego, Alfonso inauguró el marcador con un buen tiro esquinado.

El segundo tanto fué resultado de un córner tirado por Victorido, aprovechando Iluminado para marcarlo.

En el segundo tiempo, Victorino marcó el tercer goal, no pudiendo terminarse el partido porque a causa de unas palabras entre Victorino y Chiqueno de Labejo tuvo que suspenderse.

O España era un club que se acababa de formar, como podemos ler no pé de foto que se inclúe no Boletín de la Sociedad Cultural y Agraria del Distrito de Mugía (nº 10, 31.5.1930_5) de Buenos Aires: "Grupo de animados muchachos de Mugía, que formaron un equipo infantil de Foot-ball, con el nombre de España". Este mesmo ano atopomos outro equipo en Merexo, o Marino, do que temos coñecemento de dous partidos xogados no mes de setembro. O primeiro foi contra o equipo dos Muíños, do que temos esta crónica de El Ideal Gallego [10.9.1930_2]:

El domingo 7, se celebró en este puerto un partido de fútbol en el campo de San Ramón entre los equipos "Marino" de esta localidad y el Molinos del vecino pueblo del mismo nombre. El partido fue muy vistoso dominando constantemente el equipo local que logró vencer a su contrario por 2 á 0 marcados por Siaba de penalty. Sobresalieron por los vencedores el portero Barrrientos II, la defensa y Correa, y por los vencidos Rafael. Arbitró el señor Lois de Mugía.

El Marino alineó a Barrientos II; Jobarca, Siaba; Pérez, Ismael, Blanco; Cheiñó, Traba, Manolito, Correa y Paradita.


O domingo 21 o rival do Marino de Merexo foi o España de Muxía e a vitoria foi local por 6-2, con goles de Nogueira (3), Blanco (2) e Correa. O equipo local aliñou nesta ocasión a Barrientos II, Jobarca, Domínguez, Lema, Ismael, Siaba, Paradita, Manolito, Nogueira, Correa e Blanco. Dous anos despois, no Boletín de la Sociedad Cultural y Agraria del Distrito de Mugía (nº 14, marzo de 1932, p. 29) temos unha foto doutro equipo, neste caso do lugar de Xurarantes: "El equipo de Foot-ball de Jurarantes, formado y dirigido por el entusiasta D. Daniel Romero Busto". Á parte desta, da outra referencia que temos do fútbol en Muxía nos tempos da IIª República non estamos seguros. Foi un partido que se xogou en Fisterra o 27 de marzo de 1932, polas festas do Cristo, que, como vimos no apartado do fútbol fisterrán, se anunciou contra o equipo de Corcubión, e días despois se di que o Fisterra lle gañou ao Muxía (sic, non fala de Buserán) por 3-0. Seguramente fose o equipo de Muxía o que participou, pois a touro pasado é máis fácil atinar. Con todo, deixamos de ter outra información do fútbol no concello muxián despois de ver que tiña certa actividade no final da década anterior, aínda que como vimos, mantiña unha participación bastante local, sen máis viaxes fóra que a Vimianzo ou á Ponte do Porto.



CEN ANOS DE FÚTBOL NA COSTA. 5. A CHEGADA DO FÚTBOL ÁS COMARCAS DE MUROS E DE NOIA

  O concello de Carnota: Deportivo Pindo e Carnota Apenas contamos con información de partidos de fútbol neste concello, a pesar de atopars...